BORAGINACEAE

 

BORAGINACEAE

Πόες, σπάνια θάμνοι, συχνά δασύτριχες. Φύλλα κατ’εναλλαγήν, σπάνια αντίθετα, άμισχα, απλά, με ακέραιο ή οδοντωτό περιθώριο. Άνθη συνήθως σε σκορπιοειδή κύματα, συνήθως ακτινόμορφα, σπάνια ζυγόμορφα (Echium, Anchusa). Κάλυκας 5-οδοντωτός ή 5-λοβος, συνήθως μόνιμος. Στεφάνη 5-λοβη, κυλινδρική, κωδωνοειδής, υποκρατηροειδής ή τροχοειδής, συνήθως με ευκρινή σωλήνα και χείλος, σωλήνας συχνά με 5 λέπια, αναδιπλώσεις, ή ομάδες ή γραμμές τριχών εσωτερικά, μερικές φορές με αύλακες στη βάση. Στήμονες 5, σε εναλλαγή με τους λοβούς της στεφάνης, έγκλειστοι ή σπάνια προεξέχοντες του σωλήνα της στεφάνης. Ωοθήκη επιφυής, 2-4-χωρη, στύλος συνήθως απλός, εκφυόμενος από το κέντρο των 4 λοβών της ωοθήκης, σπάνια επάκριος. Καρπός από 2 ή 4 κάρυα, που συχνά φέρουν πτερύγια, αγκάθια ή γλωχίνες (ομάδες τριχών).

1.	Στεφάνη εμφανώς ζυγόμορφη…..		2
1α.	Στεφάνη ± ακτινόμορφη…..		3
2.	Σωλήνας στεφάνης χωρίς λέπια ή άλλα προσαρτήματα…..Echium
2α.	Σωλήνας στεφάνης με λέπια ή αναδιπλώσεις ή ομάδες τριχών…..
	a.	Σωλήνας στεφάνης με μικρές αναδιπλώσεις, στύλος προεξέχων.....Halacsya sendtneri
	aa.	Σωλήνας στεφάνης με ωοειδή ή επιμήκη λέπια, στύλος έγκλειστος.....Anchusa
3.	Στύλος επάκριος…..Heliotropium
3α.	Στύλος επί της ωοθήκης (γυνοβασικός…..		4
4.	Κάρυα ενωμένα σε 2 χωριστά ζεύγη στην ωρίμανση…..Cerinthe
4α.	Κάρυα χωριστά στην ωρίμανση…..		5
5.	Λοβοί κάλυκα ενωμένοι, οδοντωτοί. Κάλυκας φυλλοειδής, δίχειλος πεπιεσμένος, διπλωμένος κάτω από τον καρπό…..Asperugo procumbens
5α.	Λοβοί κάλυκα ακέραιοι, ± ίσοι στον καρπό…..		6
6.	Κάρυα με ένα ευκρινή δακτύλιο, μορφής στεφάνης, γύρω από τη βάση…..		7
6α.	Κάρυα χωρίς δακτύλιο μορφής στεφάνης γύρω από τη βάση…..		17
7.	Στεφάνη τροχοειδής…..		9
7α.	Στεφάνη σωληνοειδής ή κωδωνοειδής…..		10
9.	Λέπια φάρυγγα λεία, στήμονες μεγάλοι προεξέχοντες…..Borago officinalis
9α.	Λέπια φάρυγγα τριχωτά ή θηλώδη, στήμονες έγκλειστοι στον σωλήνα ή λίγο προεξέχοντες…..Anchusa
10.	Στήμονες προεξέχοντες του σωλήνα…..		11
10α.	Στήμονες εντός του σωλήνα…..		12
11.	Λοβοί στεφάνης μεγαλύτεροι από το απομένων τμήμα της στεφάνης…..Procopiania
11α.	Λοβοί στεφάνης μικρότεροι από το απομένων τμήμα της στεφάνης…..Anchusa
12.	Στύλος προεξέχων, λέπια φάρυγγα μήκους τουλάχιστον 3-πλάσιου του πλάτους τους…..Symphytum
12α.	Στύλος έγκλειστος, λέπια φάρυγγα μήκους μικρότερου του 3-πλάσιου του πλάτους ή λέπια απουσιάζουν…..		13
13.	Λοβοί στεφάνης μεγαλύτεροι από το απομένων τμήμα της στεφάνης, λέπια λεία…..Borago officinalis
13α.	Λοβοί στεφάνης μικρότεροι από το απομένων τμήμα της στεφάνης, λέπια τριχωτά ή κροσσωτά ή λέπια απουσιάζουν…..		14
14.	Κάρυα λεία…..		15
14α.	Κάρυα ρικνώς δικτυωτά ή νευρώδη…..		16
15.	Στεφάνη με 5 τριχωτά λέπια κοντά στην είσοδο του σωλήνα…..Nonea
15α.	Στεφάνη με 5 θυσάνους τριχών που δημιουργούν μια στεφάνη στον φάρυγγα…..Pulmonaria
16.	Λέπια εμφανή, με μήκος τουλάχιστον όσο το πλάτος τους…..Anchusa
16α.	Λέπια απουσιάζουν ή είναι μικρότερα από το πλάτος τους ή αντικαθίστανται από  ομάδες τριχών…..Nonea
17.	Κάρυα με γλωχίνες (ομάδες τριχών)…..		18
17α.	Κάρυα χωρίς γλωχίνες (ομάδες τριχών)…..		22
18.	Στήμονες προεξέχοντες της στεφάνης, ή ίσου μήκους με αυτήν. Στύλος προεξέχων της στεφάνης…..Solenathus
18α.	Στήμονες και στύλος έγκλειστοι…..		19
19.	Κάρυα ευρέως πτερυγιοφόρα…..Paracaryum
19α.	Κάρυα χωρίς πτερύγια…..		20
20.	Κάρυα 2…..Rochelia disperma
20α.	Κάρυα 4…..		21
21.	Ταξιανθία συνήθως χωρίς βράκτια, κάρυα προσκολλημένα στο υπάνθιο σε όλο το μήκος τους…..Cynoglossum
21α.	Ταξιανθία με βράκτια, κάρυα προσκολλημένα στο υπάνθιο για μέρος μόνο του μήκους τους.....Lappula
22.	Κάρυα με πτερύγια, τα πτερύγια συχνά ενωμένα στον ομφαλό…..		23
22α.	Κάρυα χωρίς πτερύγια ή το πολύ με ένα στενό δακτύλιο…..		24
23.	Κάρυα άνω των 10 χιλ…..Rindera graeca
23α.	Κάρυα μικρότερα των 5 χιλ…..Omphalodes
24.	Στεφάνη με λέπια ή αναδιπλώσεις στον φάρυγγα…..		25
24α.	Στεφάνη χωρίς λέπια ή αναδιπλώσεις στον φάρυγγα αν και συχνά με ομάδες τριχών ή μερικές φορές με στενή προεξοχή στη βάση…..		28
25.	Στεφάνη τροχοειδής…..Myosotis
25α.	Στεφάνη όχι τροχοειδής, αλλά σωληνοειδής έως κωδωνοειδής ή χοανοειδής..		26
26.	Κάρυα με κωνικά αγκάθια…..Lappula squarrosa
26α.	Κάρυα λεία ή κοκκιώδη ή φυματιώδη…..		27
27.	Κάρυα κοκκιώδη ή φυματιώδη.....Alkanna
27α.	Κάρυα λεία…..Lithospermum officinale
28.	Κάρυα με εμφανή ποδίσκο.....Alkanna
28α.	Κάρυα χωρίς ποδίσκο…..		29
29.	Στήμονες άνισοι…..Echium
29α.	Στήμονες ίσοι…..		30
30.	Στεφάνη κίτρινη…..		31
30α.	Στεφάνη κυανή, ρόδινη, καστανή ή λευκωπή…..		33
31.	Στύλος προεξέχων…..Onosma
31α.	Στύλος μη προεξέχων…..		32
32.	Στεφάνη άνω των 15 χιλ…..Macrotomia densiflora
32α.	Στεφάνη έως 15 χιλ…..
33.	Ταξιανθία με βράκτια στην κορυφή.....Neatostema apulum
33α.	Ταξιανθία χωρίς βράκτια, η με βράκτια μόνον στην βάση.....Amsinckia
34.	Στύλος προεξέχων…..		35
34α.	Στύλος μη προεξέχων…..		36
35.	Ανθήρες με βάση μορφής βέλους και συνήθως με προεξέxοντα συνοxέα στην κορυφή…..Onosma
35α.	Ανθήρες με βάση όχι μορφής βέλους ή ελαφρώς έτσι, xωρίς προεξέxοντα συνοxέα στην κορυφή αν και μερικές φορές είναι ακιδοειδής…..Moltkia petraea
36.	Στεφάνη με 5 κατά μήκος συνδεδεμένες ομάδες τριχών…..Bugglosoides
36α.	Στεφάνη λεία ή τριχωτή εσωτερικά, αλλά χωρίς με 5 κατά μήκος συνδεδεμένες ομάδες τριχών…..Lithodora

Alkanna

Πολυετείς πόες, μερικές φορές ξυλώδεις στην βάση, ποικίλως χνοώδεις, εριώδεις και τριχωτές, το τρίχωμα αποτελείται από λεπτές αδενώδεις και μη αδενώδεις τρίχες έως μάλλον ισχυρές, βολβώδεις στην βάση. Ρίζωμα με πορφυρό επίχρισμα. Φύλλα ρόδακα μεγαλύτερα και στενότερα από τα φύλλα του βλαστού. Ταξιανθία επάκρια, από ένα έως πολλά βρακτιοφόρα κύματα, επιμηκυνόμενη πολύ στην καρποφορία. Κάλυκας διηρημένος σχεδόν έως την βάση, λοβοί προεξέχοντες και κάπως συναυξανόμενοι με τον καρπό. Στεφάνη χοανοειδής, λίγο ζυγόμορφη, συχνά δίχρωμη, σωλήνας κυλινδρικός, με δακτύλιο θηλών στον φάρυγγα και μικρές, μερικές φορές ευδιάκριτες, αναδιπλώσεις λίγο κάτω από τον δακτύλιο των θηλών, ανθήρες σε κάπως ακανόνιστο σπόνδυλο, συνήθως 3 μόλις επάνω και 2 μόλις κάτω από τις αναδιπλώσεις, λοβοί στεφάνης βραχείς, κυκλικοί. Στύλος έγκλειστος, στίγμα μικρό, ακέραιο. Κάρυα συνήθως 1 ή 2, με ποδίσκο, υπονεφροειδή έως πλαγίως ωοειδή με κυρτό το ανώτερο μισό, ποικίλως ρυτιδώδη και αδενώδη.

1.	Στεφάνη χνοώδης εξωτερικά…..			2
1α.	Στεφάνη λεία εξωτερικά…..			3
2.	Σωλήνας στεφάνης ίσος ή λίγο μεγαλύτερος του κάλυκα…..
	a.	Χείλος στεφάνης διαμέτρου περ.6 χιλ......A.calliensis
	aa.	Χείλος στεφάνης διαμέτρου περ. 8-11 χιλ.....A.stribnyi
2α.	Σωλήνας στεφάνης τουλάχιστον 1,5 φορά > του κάλυκα…..A.methanaea
3.	Στεφάνη κυανή…..A.tinctoria
3α.	Στεφάνη κίτρινη, πορτοκαλί, λευκή, πράσινη ή καστανή…..			4
4.	Βράκτια διπλάσια από το μήκος του κάλυκα…..			5
4α.	Βράκτια ± ισομήκη με τον κάλυκα…..			6
5.	Περιθώριο φύλλων περίβρωτα κολπωτό…..A.orientalis
5α.	Περιθώριο φύλλων ακέραιο, επίπεδο…..			7
6.	Χείλη στεφάνης 8-10  χιλ. διαμέτρου…..A.graeca
	a.		Βλαστοί αδενώδεις. Κάλυκας 6 χιλ. στην άνθηση, 11 χιλ. στον καρπό, με μεγάλο ποδίσκο. Σωλήνας στεφάνης ίσου μήκους με τον κάλυκα…..ssp.graeca
	aa.		Βλαστοί μη αδενώδεις. Κάλυκας 5-6 χιλ. στην άνθηση, 10-12 χιλ. στον καρπό, με βραχύ ποδίσκο. Σωλήνας στεφάνης σχεδόν διπλασίου μήκους από τον κάλυκα…..ssp.baeotica
6α.	Χείλη στεφάνης 5-7(-9) χιλ. διαμέτρου…..pindicola group
	a.		Σωλήνας στεφάνης μόνον λίγο προεξέχει του κάλυκα.....A.noneiformis
	aa.		Σωλήνδας της στεφάνης σχεδόν διπλάσιος του κάλυκα.....	b
	b.		Χείλος στεφάνης περ. 9 χιλ. διαμέτρου.....A.pulmonaria
	bb.		Χείλος στεφάνης 5-6 χιλ. διαμέτρου.....	c
	c.		Βράκτια λίγο προεξέχουν του κάλυκα.....A.tubulosa
	cc.		Βράκτια διπλασια του μήκους του κάλυκα.....	d
	d.		Βράκτια καρδιοειδώς τριγωνικά, κάλυκας περ. 8 χιλ. στην άνθηση.....A.pindicola
	dd.		Βράκτια λογχοειδή, οξύληκτα, κάλυκας 4-5 χιλ στην άνθηση.....A.sandwithii
7.	Κάλυκας μη αδενώδης.....			8
7α.	Κάλυκας ± αδενώδης…..			9
8.	Χείλη στεφάνης περ.10 χιλ. διαμέτρου, σωλήνας λίγο  μεγαλύτερος του κάλυκα.…..A.pelia
8α.	Χείλη στεφάνης περ.4 χιλ. διαμέτρου, σωλήνας διπλάσιου μήκους του κάλυκα.  …..A.sieberi
9.	Σωλήνας στεφάνης σχεδόν διπλάσιος του κάλυκα…..A.corcynesis
9α.	Σωλήνας στεφάνης ίσος ή λίγο μεγαλύτερος του κάλυκα…..			10
10.	Κάλυκας 4-5 χιλ. στην άνθηση, περ. 7 χιλ. στον καρπό…..A.priimuliflora
10α.	Κάλυκας περ. 7 χιλ. στην άνθηση, 9-15 χιλ. στον καρπό…..			11
11.	Κάρυα 3-5 χιλ. διαμέτρου, στεφάνη κίτρινη..(συν.A.hellenica).....A.orientalis
11α.	Κάρυα 2 χιλ. διαμέτρου, στεφάνη λευκή…..A.sartoriana

Amsinckia

Ετήσια. Άνθη συνήθως σε επάκρια κύματα, χωρίς βράκτια. Κάλυκας με λοβούς σχεδόν έως την βάση, συναυξανόμενος, ενωμένος μερικές φορές με μερικούς από τους λοβούς. Στεφάνη κίτρινη ή πορτοκαλί, με κυλινδρικό σωλήνα και χοανοειδές ή κωδωνοειδές χείλος, χωρίς λέπια. Στήμονες έγκλειστοι, εκφυόμενοι από το ανώτερο μέρος του σωλήνα. στύλος έγκλειστος, στίγμα κεφαλιόμορφο. Κάρυα ωοειδώς τριγωνικά, κοκκιώδη, ρικνά ή λεία, προεξέχοντα του υπανθίου μόνον για μέρος του μήκους τους. Είδη εισαχθέντα που εγκλιματίσθηκαν στην ΒΑ Ελλάδα.

1.	Σωλήνας στεφάνης τριχωτός εσωτερικά του φάρυγγα.....A.lycopsoides
1α.	Σωλήνας στεφάνης λείος εσωτερικά του φάρυγγα.....A.micrantha

Anchusa

Ετήσιες, διετείς ή πολυετείς πόες, σπάνια ξυλώδεις στη βάση, αραιά καλυμμένες με σκληρές τρίχες ή δασύτριχες, σπάνια χνοώδεις. Βλαστοί όρθιοι ή απλωτοί. Φύλλα κατ’εναλλαγήν. Άνθη σε μασχαλιαία ή επάκρια κύματα, με λογχοειδή βράκτια σε όλο το μήκος τους. Κάλυκας 5-μερής, λοβοί κάλυκα διηρημένοι έως το 1/3 του μήκους του ή σχεδόν έως την βάση, συχνά λίγο επιμηκυνόμενοι στην καρποφορία. Στεφάνη πορφυρή, κυανή, κίτρινη ή λευκή, με κυλινδρικό, ευθύ ή κυρτό σωλήνα, συνήθως μεγαλύτερο του κάλυκα και τροχοειδή έως λίγο ζυγόμορφα χείλη με ίσους ή άνισους λοβούς, με 5 θηλώδη ή τριχωτά λέπια στον φάρυγγα. Στήμονες εκφυόμενοι από το μέσον του σωλήνα της στεφάνης ή και κάτω από αυτό, νήματα βραχέα. Στύλος έγκλειστος ή λίγο προεξέχων, στίγμα κεφαλιόμορφο με σχισμή στο μέσον. Κάρυα ωοειδή έως νεφροειδή ή ημισφαιρικά, όρθια ή πλάγια, δικτυωτά ή ρικνά, συνήθως ± ελικοειδή, με παχιά μορφής κολάρου στεφάνη στη βάση

1.	Στεφάνη κίτρινη…..				2
1α.	Στεφάνη κυανή, ιώδης, πορφυρή ή λευκή…..				3
2.	Βράκτια υπερβαίνοντα τα άνθη, κάρυα 4-5×2-3 χιλ. όρθια.....A.aegyptiaca
2α.	Βράκτια μη υπερβαίνοντα τα άνθη, κάρυα περ. 2-4 χιλ. απλωτά…..A.officinalis
3.	Στεφάνη ζυγόμορφη, σωλήνας κυρτός, χείλος.....				4
3α.	Στεφάνη ακτινόμορφη.....
	a.	Σωλήνας στεφάνης πολύ βραχύτερος του χείλους..
		b.	Ετήσια, ταξιανθία απλή ή με μια διακλάδωση.. (συν.Gastrocotyle macedonica)….A.macedonica
		bb.	Πολυετή, ταξιανθία βότρυς..(συν.Cynoglottis barrelieri) ….A.barrelieri
			c.	Χλοάζων, φύλλα έως 7 χιλ. πλάτους.....ssp.serpentinicola
			cc.	Όχι χλοάζων, φύλλα τουλάχιστον 10 χιλ. πλάτους.....ssp.barrelieri
	aa.	Σωλήνας στεφάνης ίσος ή μεγαλύτερος του χείλους.....			7
4.	Κάρυα πυκνώς ρικνώδη ανάμεσα στις κύριες αυλακώσεις, λοβοί στεφάνης και στύλος πλαγίως ακρότομα..(συν.Anchusella cretica)….A.cretica
4α.	Κάρυα λεία ανάμεσα στις κύριες αυλακώσεις, λοβοί στεφάνης  και στύλος ± οξείς..(συν.Anchusella variegata)….A.variegata
5.	Κάλυκας διηρημένος ± έως την βάση.....				6
5α.	Κάλυκας διηρημένος έως τα 2/3.....				11
6.	Κάρυα μακρύτερα του πλάτους τους.....				7
6α.	Κάρυα πλατύτερα του μήκους τους ή ημισφαιρικά.....				8
7.	a.	Κάρυα περ. 4 χιλ, χείλος στεφάνης διαμέτρου 5-7 χιλ.....A.thessala
	aa.	Κάρυα τουλάχιστον 6 χιλ, χείλος στεφάνης διαμέτρου (8-)10-15 χιλ…..A.azurea
7α.	Κάρυα 6-8×2-3 χιλ., χείλος στεφάνης διαμέτρου 1,5  χιλ.....A.strigosa
8.	Χλοάζοντα πολυετή με βλαστούς έως 10 εκ.....A.cespitosa
8α.	Ετήσια, διετή ή πολυετή, όχι χλοάζοντα, με βλαστούς άνω των 10 εκ.....				9
9.	Στύλος 2-3 φορές του μήκους του κάλυκα, λέπια στεφάνης με υποσφαιρικές θηλές.....A.stylosa
9α.	Στύλος μικρότερος του διπλασίου του μήκους του κάλυκα, λέπια στεφάνης τριχωτά ή κυλινδρικές θηλές.....
	a.	Κύματα κεφαλιόμορφα, με τα κατώτερα βράκτια πολύ προεξέχοντα του κάλυκα, κάρυα ± ημισφαιρικά..(συν.Hormuzakia affregata)….A.aggregata
	aa.	Κύματα ± επιμήκη, με βράκτια μη προεξέχοντα του κάλυκα, κάρυα επιμήκως ωοειδή.....			10
10.	Ετήσια, κύματα με περ. 5 άνθη.....A.pusilla
10α.	Συνήθως πολυετή, κύματα με περισσότερα από 5 άνθη.....A.officinalis
11.	Όλα τα φύλλα γραμμοειδή, έως 5 χιλ. πλάτους, χυμώδη και σκληρά, στεφάνη κυανή, μαραινόμενα μετά την άνθηση.....A.samothracica
11α.	Φύλλα ± λογχοειδή ή αντιλογχοειδή, συνήθως πλατύτερα, τουλάχιστον στην βάση μερικών από αυτά, ποώδη, στεφάνη κυανοϊώδης, εύπτωτη μετά την άνθηση.....				12
12.	Ρίζωμα διμορφικό με μια ανάμιξη από βραχείες τρίχες και μεγάλες σκληρές τρίχες με φυματιώδη βάση, φύλλα κολπωτά και κυματοειδή στο περιθώριο, μήκος του σωλήνα της στεφάνης ≥ της διαμέτρου του χείλους, στίγμα ελλειψοειδές, και συχνά άγονο.....A.undulata
12α.	Τρίχωμα μονομορφικό χωρίς ή με ασθενή φυμάτια στην βάση των τριχών, περιθώριο φύλλων επίπεδο και ακέραιο, σπάνια λίγο κυματοειδές, μήκος σωλήνα στεφάνης περίπου ίσο με την διάμετρο, στίγμα γλοβοειδές ευκρινώς χωριστό από τον στύλο, με όχι άγονο άκρο.....				13
13.	Συνήθως διετή, ολόκληρα τα φυτά φαιώς χνοώδη με πυκνές ουλώδεις και στρωτές τρίχες, ταξιανθία από βραχέα κύματα πυκνότερα στην καρποφορία, κάλυκας 3-5 χιλ στην άνθηση, στύλος μη προεξέχων του κάλυκα μετά την πτώση της στεφάνης, κάρυα 1,5-2×2,5 χιλ....A.procera
13α.	Συνήθως πολυετή, ολόκληρα τα φυτά τριχωτά με απλωτές τρίχες στον βλαστό και στις ταξιανθίες, κύματα μακρά και χαλαρά στην καρποφορία, κάλυκας 6-8 χιλ. στην ανθοφορία, στύλος προεξέχων του κάλυκα μετά την πτώση της στεφάνης, κάρυα περ. 2,5×3,5 χιλ.....A.officinalis

Asperugo procumbens

Μονοετής πόα, 20-60 εκ. αδρότριχη με βλαστό κοίλο, κατακείμενο-διάχυτο, διακλαδισμένο από τη βάση. Φύλλα κατ'εναλλαγήν τραχέα, βλεφαριδωτά, ακέραια με αδρά αγκάθια, τριχωτά από κάτω, που στενεύουν για σχηματισμό μίσχου, τα των ανθοφόρων βλαστών ψευδοαντίθετα με μειούμενο μέγεθος προς την κορυφή, με βραχύ μίσχο ή επιφυή. Άνθη μικρά, κυανίζοντα, μασχαλιαία με μικρό κυρτό ποδίσκο. Κάλυκας ζυγόμορφος με πυκνή νεύρωση, λεπτώς τριχωτός, με λοβούς κάπως άνισους, γραμμοειδώς λογχοειδείς, έως 8 χιλ. μετά την άνθηση. Στεφάνη χοανοειδής 5-λοβη με σωλήνα μεγαλύτερο του χείλους, εξαρτήματα φάρυγγα φυματιώδη. Καρπίδια ωοειδή, τραχέα. Χαμηλό έως αλπικό υψόμετρο.

Borago officinalis

Μονοετής πόα 30-50 εκ. ύψους με βλαστό κυλινδρικό, πολύκλαδο και αδρότριχο. Τα παράρριζα φύλλα είναι σε ρόδακα και είναι μεγάλα ωοειδή-κυματοειδή με πλατύ μίσχο, τα ανώτερα περίβλαστα, ωοειδή. Άνθη σε επάκριους φυλλώδεις βοστρύχους με μακρύ ελαφρώς πορφυρίζοντα τριχωτό ποδίσκο, μεγάλα, κυανά, συνήθως κρεμάμενα. Κάλυκας με 5 λογχοειδή στενά τριχωτά σέπαλα. Στεφάνη τροχοειδής 5-λοβη με 5 λέπια στην είσοδο του σωλήνα. Στήμονες 5, ανθήρες μελανοί συνεστώτες σε πυραμίδα που περιβάλλει τον στύλο. Καρπός με 4 κάρυα περιβαλλόμενος από τον μόνιμο κάλυκα. Κάρυα μελανά.

Buglossoides

Σαν το Lithospermum αλλά ετήσιες ή πολυετείς πόες. Κύματα όλα επάκρια, στεφάνη λευκή, κυανή ή πορφυρή, χοανοειδής ή υποκρατηροειδής με 5 διαμήκεις ομάδες τριχών εσωτερικά, χωρίς αναδιπλώσεις, οι αύλακες μερικές φορές ασυνεχείς, στήμονες μερικές φορές έγκλειστοι στη βάση του σωλήνα, κάρυα μερικές φορές ελικοειδή.

 

A.	Πολυετή, στεφάνη 12-20 χιλ., κάρυα λεία ή ρυτιδώδη, λευκά ή κιτρινωπά, στιλπνά.....(συν.Aegonychon purpurocaeruleum)…..B.purpurocaerulea
B.	Ετήσια, στεφάνη έως 10 χιλ., κάρυα ± φυματιώδη, καστανά ή γκριζωπά, όχι στιλπνά.....		1
1.	Φυτά πολύ αδενώδη.....B.glandulosa
1α.	Φυτά όχι αδενώδη ή μερικές αδενώδεις τρίχες στην ταξιανθία.....		2
2.	Τρίχωμα κάλυκα κίτρινο, κάρυα με πολύ εύθραυστο περικάρπιο, εμφανώς με 2 ύβους, με βάση 0,5-0,75 χιλ. πλάτους.....B.tenuiflora
2α.	Τρίχωμα κάλυκα λευκωπό, κάρυα ± σκληρό περικάρπιο, καθόλου ή μόνο ελαφρώς 2-υβώδες, με βάση μεγαλύτερη των 0,75 χιλ. πλάτους.....B.arvensis
	a.	Κάρυα 2,5-4×1,5-2,5 χιλ. με πολλά.προεξέχοντα φυμάτια, στεφάνη 6-9,5 χιλ. λευκή (σπάνια πορφυρίζουσα, χοανοειδής, κάλυκας συνήθως ίσος ή μεγαλύτερος του σωλήνα της στεφάνης στην άνθηση, ποδίσκοι κυλινδρικοί στην καρποφορία.....ssp.arvensis
	aa.	Κάρυα 2-3×1,5-2 χιλ. στεφάνη 4-8 χιλ. κυανή ή λευκή, υποκρατηροειδής κάλυκας συνήθως ευκρινώς βραχύτερος του σωλήνα της στεφάνης στην άνθηση.....	2
	b.	Ποδίσκοι κυλινδρικοί στην καρποφορία, υπάνθιο όχι κεκλιμένο στην καρποφορία, κάρυα με προεξέχοντα φυμάτια.....ssp.sibthorpiana
	bb.	Ποδίσκοι υποκωνικοί ή ροπαλοειδείς στην καρποφορία, υπάνθιο ± κεκλιμένο στην καρποφορία, κάρυα με μικρά, χαμηλά φυμάτια..(συν.B.incrassata)…..ssp.gasparrinii.	3

Cerinthe

Ετήσιες, διετείς ή πολυετείς πόες, λείες ή σχεδόν λείες αλλά συχνά με λευκά φυμάτια, συνήθως γλαυκές. Άνθη σε επάκρια, συνήθως διακλαδισμένα, κύματα. Λοβοί κάλυκα διηρημένοι τουλάχιστον μέχρι το 1/2 του μήκους τους. Στεφάνη κίτρινη, συνήθως με χροιά ιώδη ή ερυθρή, ± σωληνοειδής, με 5 όρθιους ή κυρτούς λοβούς, λοβοί μικρότεροι ή ίσοι με την υπόλοιπη στεφάνη, λέπια απουσιάζουν. Στήμονες έγκλειστοι ή λίγο προεξέχοντες, τοποθετημένοι στο μέσον της στεφάνης, ανθήρες με προσαρτήματα στη βάση. Στύλος συνήθως προεξέχων, στίγμα κεφαλιοειδές ή με εγκοπές. Κάρυα ενωμένα σε 2 χωριστά μέρη, καστανά έως μελανά με επίπεδη βάση.

1.	Λοβοί στεφάνης λογχοειδείς, μακρώς οξείς,  σχεδόν ίσοι με το υπόλοιπο τμήμα της στεφάνης.....C.minor
1α.	Λοβοί στεφάνης ωοειδείς, με απότομα κυρτή κορυφή, πολύ βραχύτεροι του υπολοίπου τμήματος της στεφάνης.....	2
2.	Στεφάνη κυρτή στο πάνω μέρος, ωχρώς κίτρινη, βιολετί στα χείλη.....C.retorta
2α.	Στεφάνη ευθεία, κίτρινη ή σκοτεινώς ερυθρή, συνήθως με ερυθρές κηλίδες ή δακτύλιο στον φάρυγγα.....C.major

Cynoglossum

Διετείς, πολυετείς, ή σπάνια ετήσιες πόες. Φύλλα συνήθως στη βάση και τον βλαστό, ακέραια, της βάσεως και τα κατώτερα του βλαστού με μακρύ μίσχο. Άνθη  σε επάκρια ή μασχαλιαία κύματα, σε ομάδες ή σε διχοτομικά διακλαδιζόμενους βότρεις, με ή χωρίς βράκτια. Κάλυκας 5-λοβος σχεδόν μέχρι τη βάση, συναυξανόμενος με τον καρπό. Στεφάνη με βραχύ, κυλινδρικό έως χοανοειδή σωλήνα και τροχοειδή χείλη, με 5 ± τετραγωνικά, τραπεζοειδή ή ημισελινοειδή λέπια που κλείνουν τον φάρυγγα, σωλήνας ± βραχύτερος του κάλυκα. Στήμονες έγκλειστοι εκφυόμενοι από ή άνω του μέσου του σωλήνα της στεφάνης, στύλος νηματοειδής, κυλινδρικός ή κάπως τετραγωνικός στην διατομή, στίγμα μικρό, σχεδόν κεφαλιόμορφο. Κάρυα ωοειδή έως υποσφαιρικά, με γλωχίνες, εξωτερική επιφάνεια κυρτή, επίπεδα ή ελαφρώς κοίλα, μερικές φορές με ευδιάκριτο περιχείλωμα και δίσκο.

1.	Ώριμα κάρυα επίπεδα ή ελαφρώς κοίλα εξωτερικά, με ένα παχύ περιθώριο…..	2
1α.	Ώριμα κάρυα κοίλα εξωτερικά, χωρίς παχύ περιθώριο…..	4
2.	Κυματοειδείς ταξιανθίες με βράκτια.....C.cheirifolium
2α.	Κυματοειδείς ταξιανθίες χωρίς βράκτια (σπάνια με βράκτια στην βάση).....	3
3.	Ετήσια, κάρυα διαμέτρου 7-10 χιλ.....C.columnae
3α.	Διετή, κάρυα διαμέτρου 5-8 χιλ......C.officinale
4.	Στεφάνη 7-9 χιλ, με ευκρινείς ρυτιδώσεις.....C.creticum
4α.	Στεφάνη 4-6 χιλ, χωρίς ρυτιδώσεις.....	5
5.	Πολυετές, στεφάνης λέπια ημισελινοειδή.....C.sphacioticum
5α.	Διετές, λέπια στεφάνης ± τετραγωνικά ή τραπεζοειδή.....	6
6.	Λέπια φθάνουν πέρα από τη βάση των λοβών της στεφάνης, ποδίσκοι στην καρποφορία βραχύτεροι του κάλυκα......C.nebrodense ssp.pustulatum
6α.	Λέπια φθάνουν μέχρι την βάση των λοβών της στεφάνης, ποδίσκοι στην καρποφορία μεγαλύτεροι του κάλυκα.....C.montanum

Echium

Ετήσιες, διετείς ή πολυετείς, δασύτριχες πόες ή θάμνοι, με φυμάτια στη βάση των τριχών. Έλασμα φύλλων λογχοειδές. Άνθη στην κορυφή του βλαστού και των διακλαδώσεων, σε βρακτιόμορφα κύματα, συχνά μορφής σύνθετου βότρυ, συχνά με ποδίσκο. Κάλυκας λοβώδης σχεδόν μέχρι τη βάση, μερικές φορές συναυξανόμενος με τον καρπό, οι 2 εκ των 5 λοβών συνήθως μικρότεροι. Στεφάνη κυανή, πορφυρή, κίτρινη ή λευκή, ευρέως ή στενώς χοανοειδής, συνήθως χνοώδης εξωτερικά, συνήθως με αύλακα, με 10 μικρά λέπια ή ομάδες τριχών, ή μεμβράνη στη βάση, αλλά χωρίς λέπια ή αναδιπλώσεις από πάνω, σωλήνας συνήθως βραχύς, ευθύς με χνοώδη ή λείο δακτύλιο εσωτερικά της βάσης και χείλη πλάγια. Στήμονες άνισοι, προεξέχοντες ή έγκλειστοι. Στύλος προεξέχων, στίγμα κεφαλιόμορφο ή δίλοβο, κάθε λοβός με ένα μικρό στίγμα. Κάρυα συνήθως ανοικτώς καστανά, ωοειδώς τριγωνικά, όρθια, ρικνά, με επίπεδη βάση. 

 

1.	Στήμονες, όλοι, έγκλειστοι στον σωλήνα της στεφάνης…..	2
1α.	Στήμονες, τουλάχιστον 1-2, προεξέχοντες του σωλήνα της στεφάνης…..	3
2.	Ανώτερα φύλλα και βράκτια λοξώς καρδιοειδή στη βάση, ημιπερίβλαστα…..E.arenarium
2α.	Ανώτερα φύλλα και βράκτια στενά στη βάση…..E.parviflorum
3.	Στήμονες μόνο οι 2 προεξέχουν του σωλήνα…..E.plantagineum
3α.	Στήμονες και οι 4 προεξέχουν του σωλήνα…..	4
4.	Κατώτερες ταξιανθίες διακλαδισμένες, άνθη σαρκόχρωμα ή ρόδινα…..E.italicum
4α.	Κατώτερες ταξιανθίες ασχιδείς, άνθη κυανά, ιώδη σπάνια λευκά ή ερυθρά…..	5
5.	Φυτά διετή, στεφάνη 7-10 χιλ…..E.vulgare
5α.	Φυτά πολυετή, στεφάνη 11-40 χιλ…..E.angustifolium

Halcsya sendtneri

Χνοώδες, ισχυρό, έρπων, μερικές φορές με διακλαδισμένο ρίζωμα, βλαστοί 10-25 εκ., ανιόντες έως όρθιοι, απλοί. Φύλλα βάσεως 10×0,5 χιλ, γραμμοειδώς λογχοειδή, στενούμενα σε μη ευκρινή μίσχο, φύλλα βλαστού περ. 2 εκ. κύματα μονήρη, πυκνά στην άνθηση και χαλαρά στην καρποφορία. Κάλυκας περ. 5 χιλ. στην άνθηση, έως 8 χιλ. στην καρποφορία. Στεφάνη περ. 10 χιλ. κίτρινη. Κάρυα περ. 3 χιλ.

Heliotropium

Μονοετείς ή πολυετείς πόες, μερικές φορές ξυλώδεις στη βάση, χνοώδεις ή σκληρώς τριχωτές. Φύλλα κατ’εναλλαγήν, λιγότερο συχνά αντίθετα, επιφυή ή με μίσχο. Άνθη σε επάκρια ή ψευδομασχαλιαία βοτρυόμορφα κύματα, βρακτιοφόρα ή μη. Κάλυκας λοβώδης συνήθως έως τη βάση. Στεφάνη υποκρατηροειδής, τριχωτή εξωτερικά, χαώδης ή λεία εσωτερικά, σωλήνας συνήθως χωρίς λέπια, χείλη λοβών ± κυρτά προς τη βάση, συνήθως οδοντωτά ανάμεσα στους λοβούς. Στήμονες έγκλειστοι. Στύλος έγκλειστος συνήθως πολύ μικρός, στίγμα μεγάλο δισκοειδείς ή κωνικό έως σμηριγγοειδές, ακέραιο ή 2-4-λοβο. Καρπός ξηρός διαχωριζόμενος σε 4 ή 2 κάρυα.   

1.	Φυτά λεία.....H.curassacicum
1α.	Φυτά τριχωτά.....		2
2.	Λοβοί κάλυκα ίσοι με το ¼ του μήκους του, σχεδόν επικαλύπτουν το κάθε σπέρμα και αποπίπτουν με αυτό.....H.supinum
2α.	Λοβοί κάλυκα έως την βάση, σε επικαλύπτουν τα 4 ελεύθερα σπέρματα, παραμένοντες και μετά την πτώση των σπερμάτων.....		3
3.	Βλαστοί πυκνά εριώδεις, στεφάνη με λέπια στον φάρυγγα.....H.hirsutissimum
3α.	Βλαστοί απλώς χνοώδεις, στεφάνη χωρίς λέπια στον φάρυγγα.....		4
4.	Στεφάνη 2-5 χιλ., χείλος διαμέτρου 2-4(-5) χιλ......europaeum group
	a.	Στίγμα γραμμοειδές, οξύληκτο.....H.europaeum
	aa.	Στίγμα κωνικό, συνήθως θηλώδες ή τριχωτό.....	b
	b.	Καρπός τριχωτός.....H.lasiocarpum
	bb.	Καρπός λείος.....H.dolosum
4α.	Στεφάνη 4-7 χιλ., χείλος διαμέτρου 4,5-8 χιλ......		5
5.	Στίγμα νηματοειδές, βαθαιά δίλοβο.....H.halacsyi
5α.	Στίγμα κωνικό, ακέραιο ή αβαθώς 2-4-λοβο.....H.suaveolens

Lappula

Συνήθως ετήσιες ή διετείς πόες. Άνθη σε βρακτιοφόρους, επάκρια, συχνά διακλαδισμένα κύματα. Κάλυκας με λοβούς σχεδόν έως την βάση, συναυξανόμενος με τον καρπό. Στεφάνη κυανή ή λευκή, με βραχύ σωλήνα και χοανοειδές έως συχνά τροχοειδές χείλος, με 5 μικρά λέπια στον φάρυγγα. Στήμονες έγκλειστοι. Στύλος έγκλειστος, στίγμα κεφαλιόμορφο. Κάρυα ωοειδώς τριγωνικά έως επιμήκη και πεπλατυσμένα, με 1-3 σειρές αγκαθιών ή γλωσσιδίων στις πλευρές, μερικές φορές και στο πίσω μέρος που ενώνονται στο υπάνθιο για μέρος του μήκους τους.

1.	Κάρυα με 1 σειρά γλωσσιδίων.....L.patula
1α.	Κάρυα με 2-3 σειρές γλωσσιδίων για τουλάχιστον μέρος του μήκους τους	2
2.	Φυτά συνήθως πράσινα, με αραιό, ορθίως απλωτό ή απλωτό και στρωτές τρίχες, χείλος στεφάνης διαμέτρου 2-4 χιλ.....L.squarrosa
2α.	Φυτά φαιά, με πυκνές στρωτές τρίχες, χείλος στεφάνης διαμέτρου (3-)5-8 χιλ....L.barbata

Lithodora

Νανώδεις θάμνοι. Άνθη σε επάκρια φυλλώδη κύματα. Κάλυκας 9-λοβος ± έως τη βάση, ελαφρώς συναυξανόμενος με τον καρπό. Στεφάνη κυανή, πορφυρή ή λευκή, σωλήνας με λέπια ή αναδιπλώσεις στον φάρυγγα, χωρίς αύλακες στη βάση, αδενώδης ή πυκνώς χνοώδης. Στήμονες συνήθως έγκλειστοι. Στύλος απλός ή διακλαδισμένος στο πάνω μέρος. Κάρυα 1(-2).

1.	Φύλλα έως 15(-20)Χ4,5 χιλ. επιμήκως ωοειδή έως λογχοειδή με επίπεδο ή λίγο κυρτό περιθώριο, κάλυκας με σκληρές τρίχες ή ακίδες, το 1/2 περίπου του σωλήνα της στεφάνης…..L.hispidula
1α.	Φύλλα 20-40Χ2-4 χιλ. γραμμοειδή ή επιμήκως γραμμοειδή, κάλυκας μαλακώς τριχωτός, μεγαλύτερος από το 1/2 του σωλήνα…..L.zaxnii

Lithospermum  officinale

Πολυετής πόα, βλαστοί 20-100 εκ., ένας ή πολλοί πάνω σε ισχυρό ρίζωμα, όρθιοι, τραχέως χνοώδεις, πολυδιακλαδισμένοι προς τα πάνω. Φύλλα έως 10Χ2 εκ. λογχοειδή έως ωοειδώς λογχοειδή, τα μεσαία και τα ανώτερα επιφυή, ανοικτόχρωμα, τραχέως χνοώδη κυρίως από πάνω. Κύματα με αρκετά πυκνά άνθη. Λοβοί κάλυκα επιμήκως γραμμοειδείς, πλατείς. Στεφάνη (3-)4-6 χιλ. κιτρινωπή έως πρασινόλευκη, σωλήνας κυλινδρικός στο μέγεθος του κάλυκα. Κάρυα 2,7-4 χιλ, ωοειδή.

Macrotomia densiflora

Πολυετές, με βάση καλυμμένη από τα παλαιά φύλλα. Τα νέα φύλλα της βάσεως σε ρόδακα, λογχοειδή, βραχέως οξέα, επιφυή, ακέραια, τριχωτά. Βλαστός απλός ή διακλαδισμένος προς τα πάνω, όρθιος με γραμμοειδώς λογχοειδή φύλλα που καταλήγουν σε ομάδες ανθέων σε πυκνό κεφάλιο 5-10 εκ. διαμέτρου. Λοβοί κάλυκα γραμμοειδείς, σχεδόν οξείς, κτενοειδώς τριχωτοί. Στεφάνη χρυσοκίτρινη έως 3 εκ., σωλήνας διπλάσιος του κάλυκα.

Moltkia petraea

Πολυδιακλαδισμένος νανώδης θαμνίσκος 20-40 εκ. Διακλαδώσεις λεπτοφυείς, άκαμπτες, όρθιες, πυκνώς λευκότριχες. Φύλλα γραμμοειδή έως ωοειδώς γραμμοειδή, σποραδικά σμηριγγώδη και πράσινα από πάνω, πολύ πυκνά σμηριγγώδη και λευκά από κάτω, χείλη ± κυρτά. Κύματα σε βραχέα κεφάλια. Κάλυκας περ. 4 χιλ. με μόνιμους λοβούς. Στεφάνη κυλινδρικώς κωνική, βαθειά βιολετί-κυανή, λαμπρά ρόδινη στον οφθαλμό. Στήμονες λίγο προεξέχοντες. Κάρυα 2,5-3 χιλ. Κεντρική Ελλάδα.

Myosotis

Ετήσιες ή πολυετείς πόες. Άνθη συνήθως ανά ζεύγη σε κύματα, συνήθως χωρίς βράκτια ή έχουν βράκτια μόνο στο κάτω μέρος. Κάλυκας ± συναυξανόμενος στον καρπό, κανονικά 5-λοβος κατά το 1/2 ή περισσότερο. Στεφάνη τροχοειδής, χείλη 5-λοβα, επίπεδα ή λίγο κυρτά, συνήθως κυανά (μερικές φορές κίτρινα ή κίτρινα και κυανά), λέπια 5, συνήθως φυματιώδη, λευκά ή κίτρινα. Στήμονες συνήθως έγκλειστοι, με ένα επάκριο γλωσσοειδές προσάρτημα, φυόμενοι από το μέσον του σωλήνα. Στύλος έγκλειστος στίγμα κεφαλίδας. Κάρυα 4, ωοειδή, όρθια, ± πιεσμένα, ομαλά και στιλπνά, καστανά έως μελανά.

1.	Κάλυκας με ίσες και ομοιόμορφες, ευθείς, στρωτές σμήριγγες, που κατευθύνονται προς την κορυφή…..			2
1α.	Κάλυκας με αγκιστροειδείς τρίχες ή με τρίχες 2 ειδών, μερικές τραχείες, συνήθως αγκιστροειδείς και ± απλωτές, μερικές μικρότερες, λείες, ίσιες ή κυρτές.....			8
2.	Ανώτερα φύλλα βλαστού με ορθίως απλωτό τρίχωμα στην πάνω επιφάνεια, ποδίσκος καρύων όχι σπογγώδης, ετήσια ξηρών περιοχών…..			3
2α.	Ανώτερα φύλλα βλαστού με βραχείες όχι στρωτές τρίχες στην πάνω επιφάνεια, ποδίσκος καρύων σπογγώδης, διετή ή πολυετή υγρών περιοχών…..			5
3.	Στεφάνη διαμέτρου περ. 5 χιλ., βλαστός έως και τα ανώτερα φύλλα με απλωτές τρίχες…..M.cadmaea
3α.	Στεφάνη διαμέτρου έως 3 χιλ., κατώτερο μέρος βλαστού με απλωτές τρίχες.....			4
4.	Κάλυκες έως 3 χιλ. στον καρπό, σε ομάδες στρωτοί στον βλαστό…..M.litoralis
4α.	Κάλυκες μικρότερος των 3 χιλ., όχι σε ομάδες και σπάνια στρωτοί στον βλαστό…..M.icrassata
5.	Κάλυκας παραμένων στον καρπό, διηρημένος στην άνθηση έως το 1/2 του μήκους του, οδόντες ευρέως τριγωνικοί…..			6
5α.	Κάλυκας εύπτωτος στην ωρίμανση, διηρημένος στην άνθηση τουλάχιστον κατά το 1/2 του μήκους του, οδόντες στενώς τριγωνικοί…..			7
6.	Ετήσια ή διετή, χωρίς παραφυάδες, χείλος στεφάνης κοίλο, κάρυα έως 1 χιλ., ελλειψοειδή, καστανά…..M.sicula
6α.	Διετή ή πολυετή, συχνά με υπόγειες παραφυάδες, λοβοί στεφάνης επίπεδοι, κάρυα άνω του 1,5 χιλ., ωοειδή, συνήθως μελανά…..scorpiodes group
	a.	κατώτερα φύλλα λεία κάτω, ή τρίχες μικρές…..M.scorpioides
	aa.	κατώτερα φύλλα τριχωτά κάτω, τρίχες μεγάλες…..M.nemorosa
7.	Μίσχοι ανθέων (εκτός από το απλό κεντρικό άνθος) όχι μεγαλύτεροι του κάλυκα στον  καρπό…..M.sicula
7α.	Μίσχοι ανθέων περ. 8 χιλ.(ειδικά των κατώτερων ανθέων) μεγαλύτεροι του κάλυκα στον καρπό…..M.laxa
	Μίσχοι ανθέων περ. 5 χιλ.....M.margaritae
8.	Πολυετή ή διετή…..			9
8α.	Μονοετή…..			11
9.	Κάρυα αμβλέα, με ευρύ ποδίσκο, ελλειπτικά ή κυκλοειδή συχνά ελαφρώς αλλά κανονικά νεφροειδή με πλευρικές προεξοχές, κάλυκας στενούμενος στη βάση στην καρποφορία, ποτέ εύπτωτος…..Μ.alpestris
	a.	Φυτά έως 8 εκ. ύψους. Καρποφόρος κάλυκας έως 4 χιλ…..ssp.mrkvickana
	aa.	Φυτά ψηλότερα, συχνά θαμνώδη αλλά όχι πυκνά χνοώδη. Καρποφόρος κάλυκας τουλάχιστον 5 χιλ…..		b
	b.	Βλαστοί λίγοι. Κάλυκας με λίγες αγκιστροειδείς τρίχες…..ssp..alpestris
	bb.	Βλαστοί αρκετοί. Κάλυκας με πολλές αγκιστροειδείς τρίχες…..ssp.suaveolens
9α.	Κάρυα ± βραχέως οξέα, ποδίσκος στενός, ανωμάλως νεφροειδή, χωρίς πλευρικές προεξοχές, κάλυκας κυκλικός στη βάση στην καρποφορία, συνήθως εύπτωτος…..			10
10.	Κάλυκας κλειστός στην καρποφορία, χείλος της στεφάνης κοίλο.....M.arvensis
10α.	Κάλυκας ανοικτός στην καρποφορία, χείλη στεφάνης επίπεδα…..M.sylvatica
11.	Κάτω επιφάνεια των φύλλων, ειδικά στα νεύρα, και στην βάση του βλαστού Με αγκιστροειδείς τρίχες, άξονας ταξιανθίας με μερικές προς τα πάνω κατευθυνόμενες προεξοχές ή απλωτές τρίχες…..			12
11α.	Κάτω επιφάνεια φύλλων και βάση του βλαστού χωρίς αγκιστροειδείς τρίχες, τρίχες της ταξιανθίας ποτέ απλωτές…..			14
12.	Κάλυκες διηρημένοι έως το 1/3 στον καρπό, σχεδόν όλοι κατευθυνόμενοι προς τη βάση του βλαστού, κάρυα στενώς ελλειψοειδή…..M.refracta
	a.	Σωλήνας κάλυκα ± εξ’όλοκλήρου καλυπτόμενος από αγκιστροειδείς τρίχες, κάλυκας όχι σε επαφή με τον καρπό…..ssp.refracta
	aa.	Σωλήνας κάλυκα χωρίς αγκιστροειδείς τρίχες στο κατώτερο 1/3, κάλυκας σε επαφή με τον καρπό…..ssp.paucipilosa
12α.	Κάλυκες διηρημένοι έως το ½ στον καρπό, όλοι αλλά οι παλαιότεροι απλωτοί ή στραμμένα προς την κορυφή του βλαστού, κάρυα ωοειδή…..			13
13.	Τρίχες του βλαστού κατευθυνόμενες προς τα πάνω, πολύ στρωτές κάλυκας όχι εύπτωτος στην καρποφορία, κάρυα χωρίς διαμήκεις αύλακες…..M.stricta
13α.	Τρίχες του βλαστού όλες απλωτές, κάλυκας εύπτωτος στην καρποφορία, κάρυα με ±  με διαμήκεις αύλακες…..
	a.		Φύλλα ευρέως ωοειδή, τα κατώτερα με μίσχο, κάλυκας με αγκιστροειδείς τρίχες μόνον.....M.spelunciflora
	aa.		Φύλλα λογχοειδή, επιφυή, κάλυκας με δυο ειδώς τρίχες, αγκιστροειδείς και μαλακές, ευθείς, κυρτές τρίχες.....M.minutiflora
14.	Ποδίσκοι  των κατώτερων ανθέων πολύ μεγάλοι και κυρτοί στον καρπό, κάρυα με ευκρινή εξαρτήματα στη βάση…..
	a.		Άνθη κίτρινα, τουλάχιστον στον οφθαλμό, σωλήνας στεφάνης συχνά επιμηκυνόμενος μετά την άνθηση, κάρυα πάντοτε με δακτύλιο......M.biscolor
	aa.		Άνθη κυανά, σπάνια λευκά, σωλήνας στεφάνης σπάνια επιμηκυνόμενος μετά την άνθηση.....M.sparsiflora
14α.	Ποδίσκοι σπάνια μεγαλύτεροι από το διπλάσιο του κάλυκα και όχι κυρτοί στον καρπό, κάρυα χωρίς ευκρινή εξαρτήματα στη βάση…..			15
15.	Κάλυκας κλειστός στον καρπό, οι χαμηλότεροι ποδίσκοι μεγαλύτεροι του κάλυκα, συνήθως με κατεύθυνση προς τα πάνω, κάρυα μελανά.....M.arvensis
15α.	Κάλυκας ανοικτός ή μισοανοικτός στον καρπό, οι χαμηλότεροι ποδίσκοι σπάνια μεγαλύτεροι του κάλυκα, συνήθως απλωτοί, κάρυα καστανά…..			16
16.	Κάρυα με στεφάνη, σωλήνας στεφάνης επιμηκυνόμενος μετά την άνθηση…..M.congesta
16α.	Κάρυα χωρίς στεφάνη, σωλήνας στεφάνης μη επιμηκυνόμενος μετά την άνθηση…..M.ramosissima

Neatostema apulum

Βλαστός 3-30 εκ., ένας ή πολλοί, όρθιος, δασύτριχος, κορυμβοειδώς διακλαδισμένος προς τα πάνω. Φύλλα με σκληρές ή αγκαθωτές τρίχες κυρίως στο περιθώριο, του βλαστού γραμμοειδή έως επιμήκως γραμμοειδή, όρθια, επιφυή, σχεδόν οξέα, της βάσεως γραμμοειδή έως επιμήκως λογχοειδή λεπτυνόμενα σε μίσχο. Κύμα πυκνό. Κάλυκας με λοβούς γραμμοειδείς, βραχέως οξείς, δασύτριχος εξωτερικά, μαλακώς λευκοχνοώδης εσωτερικά, τριγωνικός στον καρπό. Στεφάνη κίτρινη, σωλήνας μόλις υπερβαίνει τον κάλυκα, λοβοί χνοώδεις και από τις 2 πλευρές. Στύλος 0,25-,05 χιλ. Κάρυα υποτετράγωνα.

Nonea

Ετήσιες ή πολυετείς δασύτριχες πόες. Φύλλα κατ’εναλλαγήν. Άνθη σε βρακτιοφόρα επάκρια κύματα που επιμηκύνονται μετά την άνθηση, βράκτια φυλλόμορφα. Άνθη σε πολυπληθείς ομάδες. Κάλυκας σωληνοειδώς κωδωνοειδής, 5-λοβος στο ανώτερο 1/3, έντονα σακοειδής με λοβούς επιμήκως τριγωνικούς. Στεφάνη κίτρινη, πορφυρή, καστανή ή λευκή, με ευθύ κυλινδρικό σωλήνα και χοανοειδή χείλη, με 5 ομάδες τριχών ή κροσσωτά λέπια ή δακτύλιο τριχών στον φάρυγγα, λοβοί στεφάνης ευρείς, επικαλυπτόμενοι, με αμβλεία κορυφή. Στήμονες έγκλειστοι στον σωλήνα της στεφάνης ή ελαφρώς προεξέχοντες. Στύλος έγκλειστος, στίγμα σφαιρικό ή δίλοβο. Κάρυα ωοειδή έως νεφροειδή, όρθια ή πλαγιαστά, λεία ή νευρώδη με μορφής κολάρου στεφάνη στη βάση.

 

1.	Κάρυα μακρύτερα από το πλάτος τους..(συν.Melanostocarya obtusifolia)....N.obtusifolia
1α.	Κάρυα βραχύτερα του πλάτους τους…..	2
2.	Οδόντες κάλυκα τουλάχιστον ίσοι με τα 3/4 του σωλήνα…..N.pallens
2α.	Οδόντες κάλυκα ίσοι με το 1/2 περίπου του μήκους του σωλήνα…..	3
3.	Κάρυα ± συμμετρικά, νεφροειδή…..N.echioides
3α.	Κάρυα ασύμμετρα, πλαγίως ωοειδή…..N.atra

Omphalodes

Ετήσιες, διετείς ή πολυετείς πόες. Άνθη μονήρη και μασχαλιαία ή συχνά επάκρια, σε κύματα, με ή χωρίς βράκτια. Κάλυκας με λοβούς έως την βάση, συναυξανόμενος με τον καρπό. Στεφάνη κυανή, σχεδόν τροχοειδής ή κωδωνοειδής, με βραχύ σωλήνα και 5 προεξέχουσες σακκοειδείς αναδιπλώσεις στον φάρυγγα. Στήμονες έγκλειστοι, εκφυόμενοι από το μέσον του σωλήνα. στύλος έγκλειστος, στίγμα κεφαλιόμορφο. Κάρυα ομαλά, μερικές φορές τριχωτά.

1.	Φύλλα φαιοπράσινα, οξέα με έντονα εμφανείς νευρώσεις από κάτω, κάλυκας με στρωτές τρίχες......O.runemarkii
1α.	Φύλλα αμβλέα, κάλυκας λείος......O.luciliae

Onosma

Διετείς ή πολυετείς δασύτριχες πόες. Φύλλα με μίσχο ή επιφυή και χείλη ακέραια. Άνθη σε επάκρια, συνήθως διακλαδισμένα βρακτιοφόρα κύματα, συνήθως επιμηκυνόμενα στην καρποφορία. Άνθη ακτινόμορφα με ποδίσκο ή επιφυή. Κάλυκας λοβώδης σχεδόν μέχρι τη βάση, συχνά συναυξανόμενος στον καρπό. Στεφάνη κίτρινη, λευκή ή πορφυρή, σωληνοειδής έως σωληνοειδώς κωδωνοειδής, με 5 μικρούς λοβούς, σωλήνας χωρίς λέπια αλλά με αύλακες κοντά στη βάση, στεφάνη συνήθως διευρύνεται σταδιακά από τη βάση προς την κορυφή, σπάνια απότομα αυξανόμενη από το μέσον προς την κορυφή, νεκτάρια μορφής δακτυλίου ή ακανόνιστα λοβώδη, χνοώδη ή λεία. Στήμονες έγκλειστοι ή προεξέχοντες, τοποθετημένοι περίπου στο μέσο της στεφάνης, ανθήρες βελοειδείς στη βάση. Στύλος προεξέχων, στίγμα κεφαλιοειδές έως δισχιδές. Κάρυα μερικές φορές λιγότερα από 4, ωοειδή ή τριγωνικά, λίγο οξέα ή με ράμφος, όρθια, ομαλά ή ελικοειδή, με τριγωνική επίπεδη βάση.

1.	Όλες οι τρίχες απλές.....		4
1α.	Τρίχες αστεροειδείς υπάρχουν, τουλάχιστον στα κατώτερα φύλλα.....		6
4.	Στεφάνη καλυμμένη με κοντές λεπτές τρίχες.....O.visianii
4α.	Στεφάνη λεία, αλλά μερικές φορές λίγο θηλώδης....O.frutescens
6.	Μίσχοι ανθέων 6-14 χιλ. στην άνθηση, στεφάνη λεία…..
	a.	Ακτίνες των αστεροειδών τριχών έως το 1/3 του μήκους των τριχών στην επάνω πλευρά των φύλλων, όχι περισσότερο από το ¼ του μήκους αυτών της κάτω πλευράς των φύλλων.....O.arenaria
	aa.	Ακτίνες των αστεροειδών τριχών τουλάχιστον έως το 1/3 του μήκους των τριχών στην επάνω πλευρά των φύλλων, τουλάχιστον ίσες με το ¼ του μήκους αυτών της κάτω πλευράς των φύλλων.....O.leptantha
6α.	Μίσχοι ανθέων 0-6 χιλ. στην άνθηση.....		8
8.	Στεφάνη λεία, αλλά μερικές φορές θηλώδης.....		9
8α.	Στεφάνη καλυμμένη με κοντές και λεπτές τρίχες.....		13
9.	Κατώτερα βράκτια προεξέχοντα του κάλυκα.....		10
9α.	Κατώτερα βράκτια βραχύτερα ή ίσα με τον κάλυκα.....		11
10.	Κάλυκας με πολυάριθμες αστεροειδείς τρίχες.....Ο.erecta
10α.	Κάλυκας κυρίως με απλές τρίχες.....(*)O.taurica
11.	Στεφάνη 1,5 φορά μεγαλύτερη του μήκους του κάλυκα, μίσχοι ανθέων 4-6 χιλ. στην άνθηση.....O.leptantha
11α.	Στεφάνη διπλάσιου μήκους από αυτό του κάλυκα, μίσχοι ανθέων 0-3 χιλ. στην άνθηση.....		12
12.	Κατώτερα φύλλα περ. 2 χιλ. πλάτους, στενώς γραμμοειδή, βλαστός και φύλλα με πυκνές αστεροειδείς τρίχες.....O.elegantissima
12α.	Κατώτερα φύλλα 3-7 χιλ. πλάτους γραμμοειδώς σπατουλοειδή ή   ραμμοειδώς επιμήκη, βλαστός και φύλλα ± με απλωτές απλές τρίχες.....O.pygmaea
13.	Κατώτερα βράκτια προεξέχοντα του κάλυκα.....		14
13α.	Κατώτερα βράκτια μικρότερα ή ίσα του κάλυκα.....		15
14.	Τρίχωμα λίγο απλωτό, κατώτερα φύλλα 3-5 χιλ. πλάτους, επιμήκη έως γραμμοειδώς λογχοειδή.....O.erecta
14α.	Τρίχωμα πολύ στρωτό, κατώτερα φύλλα 10-18 χιλ πλάτους, λογχοειδή.....O.spruneri
15.	Στεφάνη 10-18 χιλ.....O.euboica
15α.	Στεφάνη 18-30 χιλ.....		16
16.	Κάλυκας με αστεροειδείς τρίχες, οι τρίχες 1-2 φορές μεγαλύτερες των ακτίνων τους…..O.aucheriana ssp.pallida
16α.	Κάλυκας με απλές τρίχες ή με αστεροειδείς τρίχες τουλάχιστον 5 φορές μεγαλύτερες των ακτίνων τους.....		17
17.	Κάτω πλευρά των φύλλων με τρίχες τουλάχιστον 3 φορές μεγαλύτερες των ακτίνων τους…..O.pseudoarenaria
17α.	Κάτω πλευρά των φύλλων με τρίχες όχι μεγαλύτερες του διπλασίου των ακτίνων τους, μερικές φορές απουσιάζουν ..(συν.O.paradoxa)….O.heterophylla

Paracaryum

Πολυετείς πόες. Άνθη σε επάκρια ή μασχαλιαία, χωρίς βράκτια, κύματα. Κάλυκας  με λοβούς σχεδόν έως την βάση. Στεφάνη κυανή, ιώδης ή πορφυρωπή, κωδωνοειδής ή χοανοειδής, σωλήνας στεφάνης συνήθως μακρύς, με 5 λέπια στον φάρυγγα. Στήμονες έγκλειστοι, ή προεξέχοντες, στίγμα μικρό, κεφαλιόμορφο. Κάρυα υποκυκλικά έως ωοειδή, μερικές φορές με ένα επίπεδο πτερύγιο στο περιθώριο.

1.	Στεφάνη 7-9 χιλ., κυλινδρική, με βραχείς λοβούς, παραμένοντες στύλοι 5-6 χιλ....P.aucheri
1α.	Στεφάνη 3-5 χιλ., κωδωνοειδής, με λοβούς ίσους με τον σωλήνα, παραμένοντες στύλοι 1-2 χιλ....P.lithospermifolium

Procopiania

Σαν το Symphytum αλλά ο σωλήνας της στεφάνης συνεσφιγμένος στη βάση και την κορυφή, λοβοί μεγαλύτεροι από το απομένων τμήμα της στεφάνης, στήμονες πολύ προεξέχοντες του σωλήνα, νήματα στημόνων μεγαλύτερα κατά 1,5 φορά από το μήκος των ανθήρων.

1.	Σωλήνας στεφάνης 4,5-6 χιλ., λοβοί σπειροειδώς παραμορφωμένοι προς τα πάνω..(συν.Symphytum circinale)…..P.circinalis
1α.	Σωλήνας στεφάνης 2-4,5 χιλ., λοβοί όχι παραμορφωμένοι.. (συν.Sumphytum creticum)…..P.cretica

Pulmonaria

Πολυετείς τριχωτές πόες με ρίζωμα έρπον που απολύει δέσμες φύλλων και απλό βλαστό. Φύλλα βάσεως με μίσχο, μεγάλα. Άνθη με ποδίσκο, ετερόστυλα, σε επάκρια βρακτιοφόρα κύματα. Κάλυκας λοβώδης έως το μέσον, 5-γωνικός, συναυξανόμενος στον καρπό. Στεφάνη ερυθρή, κυανή ή βιολετί, χοανοειδής, χωρίς λέπια ή αναδιπλώσεις αλλά με 5 ομάδες τριχών στον φάρυγγα που σχηματίζουν δακτύλιο, με σωλήνα περίπου ισομήκη του κάλυκα. Στήμονες έγκλειστοι. Στύλος έγκλειστος, στίγμα κεφαλιόμορφο ή κάπως δίλοβο. Κάρυα ωοειδή, όρθια, ομαλά, τριχωτά, μερικές φορές λεία, ενωμένα στη βάση σε ένα δακτύλιο.

1.	Παράρριζα φύλλα πλατειά, απότομα στενούμενα σε μίσχο.....	2
1α.	Παράρριζα φύλλα ωοειδή βαθμιαία στενούμενα στα 2 άκρα.....P.cesatiana
2.	Παράρριζα φύλλα ωοειδή, στρόγγυλα στη βάση.....P.mollissima
2α.	Παράρριζα φύλλα καρδιοειδή στη βάση.....P.officinalis

Rindera graeca

Πολυετής αλπική πόα με βλαστό χαμηλό 10-20 εκ., πυκνοφυή, προσκεφαλιόμορφο. Όλα τα φύλλα είναι παράρριζα, λογχοειδή που στενεύουν σε μίσχο, με πυκνό αργυρόχρωμο χνούδι. Άνθη ερυθρά ανά 15-25 στο άκρο των κλάδων σε βραχείς σκιαδόμορφους κορύμβους. Κάλυκας πυκνά χνουδωτός με 5 γραμμοειδείς αραιούς λοβούς. Στεφάνη χοανοειδής-σωληνοειδής, σωλήνας μεγαλύτερος του κάλυκα με 5 γραμμοειδείς αραιούς λοβούς. Κάρυα στρόγγυλα με πλατειά μεμβρανώδη διαφανή πτερύγια.

Rochelia disperma

Μονοετής τριχωτή πόα, φύλλα παράρριζα σπαθοειδή-επιμήκη, τα λοιπά γραμμοειδή. Άνθη μικρά σε αραιούς βοστρύχους, λοβοί κάλυκα αγκιστροειδείς προς τα έξω και στεφάνη βραχύτατη, κυανή. Ποδίσκοι καρπών κυρτοί. Κάρυα αγκαθωτά. Πιθανή η εξαφάνισή του από την χώρα μας.

Solenanthus

Διετείς ή βραχύβιες πολυετείς πόες, χνοώδεις ή τριχωτές. Άνθη σε πυκνά μη βρακτιοφόρα κύματα, μορφής σύνθετου βότρυ. Κάλυκας 5-μερής έως τη βάση με λοβούς γραμμοειδείς, λογχοειδείς ή επιμήκεις, συνήθως συναυξανόμενος στον καρπό. Στεφάνη πορφυρή ή ερυθροπορφυρή, κυλινδρική έως χοανοειδής, με 5 σακοειδείς αναδιπλώσεις στον φάρυγγα, με σωλήνα ίσο ή λίγο μεγαλύτερο του κάλυκα. Στήμονες προεξέχοντες ή ίσοι με τον σωλήνα της στεφάνης. Στύλος προεξέχων, στίγμα μικρό. Κάρυα ωοειδώς πεπιεσμένα έως σφαιρικά, με γλωχίνες, με περιθώριο μερικές φορές πτερυγιοφόρο, ενωμένα με το υπάνθιο σχεδόν σε όλο το μήκος τους.

1.	Ανώτερα φύλλα βλαστού ρομβοειδώς ωοειδή επιφυή…..S.albanicus
1α.	Ανώτερα φύλλα βλαστού όχι ωοειδώς ρομβοειδή.....	2
2.	Ποδίσκοι 0-4 χιλ. στην άνθηση, μόλις υπερβαίνουν τον καρπό, λοβοί στεφάνης οξείς.....S.stamineus
2α.	Ποδίσκοι 4 χιλ. ή περισσότερο, υπερβαίνοντες τον καρπό, λοβοί στεφάνης αμβλείς.....S.scardicus

Symphytum

Πολυετείς, συνήθως δασύτριχες πόες. Τα φύλλα του βλαστού μερικές φορές προεκτείνονται πάνω σαυτόν. Άνθη σε βραχέα επάκρια κύματα χωρίς βράκτια. Λοβοί κάλυκα, άνισοι, ελαφρώς επιμηκυνόμενοι στην καρποφορία, διηρημένοι στο 1/4 του μήκους τους ή σχεδόν μέχρι τη βάση. Στεφάνη ποικιλοτρόπως χρωματισμένη, με κυλινδρικό σωλήνα και σωληνοειδώς κωδωνοειδή χείλη, με τριγωνικούς έως ημικυκλικούς λοβούς πολύ μικρότερους από το απομένων τμήμα της στεφάνης, φάρυγγας με 5 μεγάλα λέπια, συνήθως με θηλώδες περιθώριο. Στήμονες έγκλειστοι, νήματα όχι μεγαλύτερα από το 1,5 φορά του μήκους των ανθήρων. Στύλος προεξέχων, στίγμα πολύ μικρό, ακέραιο. Κάρυα ωοειδή, όρθια, μερικές φορές κυρτά, συνήθως με φυμάτια και συχνά ρικνά, κοίλα στη βάση με μια παχιά στεφάνη.

1.	Λέπια σωλήνα στεφάνης προεξέχοντα…..	2
1α.	Λέπια σωλήνα στεφάνης έγκλειστα…..	3
2.	Ρίζωμα έρπον με  σφαιρικούς κονδύλους…..S.bulbosum
2α.	Ρίζωμα ατρακτοειδές, χωρίς κονδύλους…..S.ottomanum
3.	Λέπια σωλήνα στεφάνης γλωσσοειδή, καθόλου ή με μικρό πτερύγιο στο Κάτω μέρος, κυκλικά ή ± περίβρωτα στην κορυφή, το περιθώριο πυκνά θηλώδες στο πάνω μέρος, αραιά θηλώδες στο κάτω…..	4
3α.	Λέπια σωλήνα στεφάνης λογχοειδή σταδιακά λεπτυνόμενα από την Διευρυμένη βάση προς την ± βραχέως οξεία κορυφή, το περιθώριο πλήρως θηλώδες.....S.tuberosum ssp.angustifolium
4.	Βλαστός απλός ή αραιά διακλαδισμένος, ολόκληρος με αραιό απλωτό χνούδι.....S.davisii
4α.	Στεφάνη ελεύθερα διακλαδισμένη, τρίχωμα σκληρό, συχνά με φυμάτιαστην βάση των αγκιστροειδών τριχών......S.anatolicum

                                                      

Trachystemon creticum (συν.Symphytum creticum)

Ριζωματώδης, χνοώδης και συνήθως σποραδικά τριχωτή πόα, βλαστός 20-60 εκ. όρθιος, διακλαδισμένος. Φύλλα βάσεως 15-50 εκ. ωοειδή λίγο έως πολύ οξέα, καρδιοειδή στη βάση με μεγάλο μίσχο, φύλλα βλαστού ωοειδή έως λογχοειδή, επιφυή. Κύματα με 5-15 άνθη, μίσχοι ανθέων μεγάλοι. Κάλυκας 3-6 χιλ στην άνθηση, 6-9 χιλ. στον καρπό, λοβοί ωοειδείς πολύ αμβλείς. Στεφάνης σωλήνας 5-7 χιλ. χείλη  κυανά-βιολετί. Κάρυα 2Χ4 εκ. ρικνά, δικτυωτά. Κολάρο βάσης λίγο νευρώδες.