EUPHORBIACEAE

 

EUPHORBIACEAE

Δίοικες ή μόνοικες πόες ή θάμνοι, συχνά με γαλακτώδη χυμό. Φύλλα κατ’εναλλαγήν ή αντίθετα, σπάνια σε σπονδύλους, απλά, παράφυλλα συνήθως υπάρχουν, συχνά ελεύθερα, μερικές φορές μειωμένα σε αγκάθια ή αδένες, μίσχοι μερικές φορές με αδένες στην κορυφή ή την βάση. Άνθη συνήθως ακτινόμορφα, συχνά απέταλα και μερικές φορές χωρίς σέπαλα. Άρρενα άνθη με ένα έως πολλούς στήμονες με ελεύθερα ή ενωμένα νήματα. Θηλυκά άνθη με συνήθως επιφυή ή με ποδίσκο, ωοθήκη και 3 στύλους, υπάνθιος δίσκος συνήθως υπάρχει, διογκωμένος ή κυαθόμορφος. Καρπό κάψα.

 

1.	Άνθη μόνοικα. Πολλά άνθη μαζί, τα αρσενικά αποτελούμενα από 1 στήμονα και τα θηλυκά από 1 ωοθήκη με μεγάλο ποδίσκο περιβάλλονται από κυάθιο.....Euphorbia
1α.	Άνθη που δεν περιβάλλονται από κυάθιο…..	2
2.	Φύλλα αντίθετα…..Mercurialis
2α.	Φύλλα κατ’εναλλαγήν…..	3
3.	Φύλλα μικρά λεία.....Andrachne telephioides
3α.	Φύλλα μεγάλα με πυκνό τρίχωμα…..Chrozophora

 

Andrachne telephioides

Πόα άνω των 30 εκ. με βλαστό νηματοειδώς κυλινδρικό απλό ή λίγο διακλαδισμένο και φύλλα 10 χιλ. μικρά, ωοειδή έως ελλειπτικά, ακέραια, λεία με βραχύ μίσχο, παράφυλλα ασημόχρωμα συχνά ερυθρά στη βάση. Άνθη μόνοικα, μασχαλιαία, μονήρη με 5 σέπαλα χωρισμένα μέχρι τη βάση και 5 πέταλα βραχύτερα των σεπάλων. Στύλοι βαθειά δίλοβοι. Καρπός κάψα υποσφαιρική, λεία 2-3 χιλ.

 

Chrozophora

Φυτά μόνοικα. Ετήσιες πόες, καλυμμένες με αστεροειδείς τρίχες και/ή με λέπια. Φύλλα κατ’εναλλαφήν, παράφυλλα σμηριγγοειδή, έλασμα φύλλων ακέραιο ή κυματοειδώς οδοντωτό. Θηλυκά άνθη σε επάκριους σταχυόμορφους βότρεις ή σε μασχαλιαίες ομάδες, κάλυκας 5-μερής, πέταλα 5, υπάνθιος δίσκος με 5 αδένες, ωοθήκη 3-χωρη, στύλοι 3, δίλοβοι, θηλώδεις. Άρρενα άνθη μονήρη στη βάση των θηλυκών, κάλυκας 10-μερής, πέταλα απουσιάζουν ή πολύ μικρά, υπάνθιος δίσκος απουσιάζει, στήμονες 5-15, νήματα ενωμένα σε στήλη, ανθήρες δίχωροι. Καρπός κάψα, αστεροειδώς χνοώδης ή με λέπια, μερικές φορές με φυμάτια.

 

1.	Φυτά λευκωπά, φύλλα ακρότομα έως υποκαρδιοειδή στη βάση, στήμονες 4-5 (-7) .....C.obliqua
1α.	Φυτά πράσινα ή φαιοπράσινα, φύλλα σφηνοειδή στη βάση, στήμονες  9-11.....C.tictoria

 

Euphorbia

Φυτά μόνοικα. Πόες ή μικροί θάμνοι, με γαλακτώδη χυμό, με ή χωρίς αγκάθια. Περιάνθιο απουσιάζει.  Άνθη μειωμένα σε ωοθήκη μόνον και στήμονες, υποβασταζόμενα ένα ± λοβώδες περίβλημα,  πάνω στο περίβλημα εκτός της ωοθήκης και των στημόνων υπάρχουν (1-)4-5(-7) αδένες διαφόρων σχημάτων, με ή χωρίς κερατοειδείς αποφύσεις, συνήθως σε εναλλαγή με τους λοβούς του περιβλήματος, επίσης ενδεχομένως να υπάρχουν πεταλοειδή εξαρτήματα, όλα αυτά δημιουργούν το κυάθιο το οποίο υποβαστάζεται από ζεύγος βρακτίων(κυαθόφυλλα). Πολλά κυάθια μαζί δημιουργούν σκιαδόμορφες ταξιανθίες. Οι κύριες ακτίνες του σκιαδίου υποβαστάζονται από βράκτια, οι δευτερεύουσες, αν υπάρχουν, ή το κυάθιο, σε περίπτωση απουσίας τους, από βρακτίδια. Άρρενα άνθη μονήρη από ένα στήμονα με αρθρωτό ποδίσκο. Θηλυκά άνθη μονήρη, ποδισκοφόρα, περιβαλλόμενα από πολλά άρρενα άνθη, στύλοι 3, ελεύθεροι.

1.	Παράφυλλα υπάρχουν, φύλλα συνήθως με ασύμμετρη βάση, αντίθετα αλλά όχι σταυροειδώς τοποθετημένα…..		2
1α.	Παράφυλλα απουσιάζουν, φύλλα συμμετρικά στη βάση συνήθως κατ’εναλλαγήν…..		6
2.	Ώριμα σπέρματα λεία…..E.peplis
2α.	Ώριμα σπέρματα ρυτιδώδη…..		3
3.	Κάψα τριχωτή…..		4
3α.	Κάψα λεία.....
	a.	Φύλλα 10-30(-36) χιλ., πριονωτά.....E.nutans
	aa.	Φύλλα (1-)3-7(-11) χιλ., ακέραια ή λεπτοφυώς πριονωτά.....E.chamaesyce
4.	Κάψα τριχωτή στις τρόπιδες μόνον…..E.prostrata
4α.	Κάψα τριχωτή σε όλη την επιφάνεια.....		5
5.	Τρίχες κάψας στρωτές.....E.maculata
5α.	Τρίχες κάψας απλωτές.....E.chamaesyce
6.	Αδένες υποκυκλικοί ή ωοειδείς, μερικές φορές ανωμάλως λοβώδεις, αλλά ποτέ με κερατοειδείς αποφύσεις, ούτε με εξωτερικό περιθώριο ακρότομο ή ανωμάλως περίβρωτο…..		7
6α.	Αδένες με κερατοειδείς αποφύσεις ή ακρότομοι ή περίβρωτοι εξωτερικά.......		31
7.	Θάμνοι με ισχυρές διακλαδώσεις, αδένες υποκυκλικοί, ακέραιοι ή ανωμάλως λοβώδεις.....E.dendroides
7α.	Πόες ή λεπτοφυείς νανώδεις θάμνοι, αδένες ωοειδείς, ακέραιοι…..		8
8.	Ετήσια ή διετή, βλαστός συνήθως μονήρης…..		9
8α.	Πολυετείς πόες ή μικροί θάμνοι, βλαστοί συνήθως πολυάριθμοι…..		17
9.	Κάψα με πτερύγια…..E.pterococca
9α.	Κάψα χωρίς πτερύγια…..		10
10.	Κάψα με φυμάτια…..		11
10α.	Κάψα χωρίς φυμάτια…..		13
11.	Φυμάτια καταλήγουν σε μεγάλη άκαμπτη τρίχα…..E.valerianefolia
11α.	Φυμάτια δεν καταλήγουν σε μεγάλη άκαμπτη τρίχα…..E.platyphyllos		12
13.	Σπέρματα δικτυωτώς ρικνά ή εγκάρσια αυλακωτά…..		14
13α.	Σπέρματα με ομαλή επιφάνεια…..		15
14.	Φύλλα ακέραια…...E.phymatosperma
14α.	Φύλλα πριονωτώς οδοντωτά στο πάνω μισό.....E.helioscopia
15.	Κάψα λεία, ακόμη και όταν είναι νεαρή…..		16
15α.	Κάψα τριχωτή, τουλάχιστον όταν είναι νεαρή…..
	a.	Φύλλα κυκλικά και οξύληκτα στην κορυφή, κάψα 3-4 χιλ., μεταξοειδώς τριχωτά ή με διάσπαρτες τρίχες....E.valerianifolia
	aa.	Φύλλα, εκτός από τα κατώτερα, οξέα, κάψα περ. 2,5 χιλ.,  χνοώδης  στην αρχή, αργότερα λεία.....E.microsphaera
16.	Κάψα αδιάρρηκτη, μόλις αυλακωτή…..E.valerianefolia
16α.	Κάψα διαρρηκτή, συνήθως ευκρινώς αυλακωτή.....E.arguta
17.	Κάψα με ομαλή επιφάνεια ή σχεδόν έτσι…..E.illirica
17α.	Κάψα με φυμάτια ή προεξοχές…..		18
18.	Σπέρματα με μικρά φυμάτια…..E.hirsuta
18α.	Σπέρματα με εντελώς ομαλή επιφάνεια, σπάνια σκολιωδώς ρικνά…..		19
19.	Κατακείμενα ή ανιόντα. Ταξιανθία συνήθως μειωμένη σε ένα απλό κυάθιο,     σπάνια κυάθιο με 2-3 βραχείες ακτίνες.....E.capitulata
19α.	Όρθια, ταξιανθία πάντοτε με αρκετά κυάθια…..		20
20.	Φυτά με μεγάλο γογγυλώδη κόνδυλο, βλαστοί συνήθως μικρότεροι των  20 εκ.....E.apios
	Φυτά από την Κρήτη με άνθηση φθινοπωρινή και με μη ανθοφόρους  βλαστούς παρόντες κατά την άνθηση.....E.dimorphocaulon
20α.	Φυτά χωρίς μεγάλο γογγυλώδη κόνδυλο, βλαστοί μεγαλύτεροι των 20 εκ…..		21
21.	Θάμνοι με λεπτοφυείς βλαστούς…..		22
21α.	Πόες, μερικές φορές αποξυλωμένες στη βάση…..		24
22.	Ακτίνες σκιαδίου και ξηροί κλάδοι υπάρχουν…..E.acanthothamnos
22α.	Ακτίνες σκιαδίου και ξηροί κλάδοι απουσιάζουν.....		23
23.	Κάψα με μεγάλα, λεπτοφυή φυμάτια.....E.glabiflora
23α.	Κάψα με μικρά, ευρέα φυμάτια.....E.bivonae
	Παρόμοιο είναι και το είδος Euphorbia sultan-hassei Strid & al. Από την Κρήτη που διαφέρει από τις πυκνές ομάδες, κωνικών, πλευρικά συμπιεσμένων φυματίων στην κάψα, τις λεπτοφυείς διακλαδώσεις του στύλου.
24.	Φυμάτια κάψας ± ημισφαιρικά…..		25
24α.	Μερικά από τα φυμάτια της κάψας τουλάχιστον διπλασίου μήκους από το πλάτος τους, συχνά νηματοειδή…..		28
25.	Σκιάδιο με περισσότερες από 5 ακτίνες…..E.palustris
25α.	Σκιάδιο με 1-5 ακτίνες…..		26
26.	Φυτά σχεδόν ή εντελώς λεία…..E.verrucosa
26α.	Φυτά ευκρινώς χνοώδη….. E.oblongata
28.	Βλαστός λεπιώδης στη βάση…..E.illirica
28α.	Βλαστός μη λεπιώδης στη βάση…..		29
29.	Φύλλα ευκρινώς πριονωτά ή μικροπριονωτά…..		30
29α.	Φύλλα ακέραια ή σχεδόν ακέραια.....epithymoides group
	a.	φύλλα 3-4 φορές μακρύτερα του πλάτους τους…..E.epithymoides
	aa.	φύλλα 2-3 φορές μακρύτερα του πλάτους τους…..	β
	b.	φύλλα συνήθως 30-50 χιλ.....E.epithymoides
	bb.	φύλλα συνήθως 10-20 χιλ......E.fragifera
30.	Βλαστός ισχυρός, βράκτια κυκλικά.....epithymoides group
30α.	Βλαστός πολύ λεπτοφυής, βράκτια ωοειδή έως αντωοειδή…..E.verrucosa
31.	Κερατοειδείς αποφύσεις αδένων βραχείες, συχνά με μικρό λοβό στην κορυφή, βράκτια ανάμεσα στα άρρενα άνθη απουσιάζουν…..		32
31α.	Κερατοειδείς αποφύσεις αδένων λεπτοφυείς, ή εξωτερικό περιθώριο αδένων      ακρότομο ή περίβρωτο, βράκτια ανάμεσα στα άρρενα & θήλεα άνθη υπάρχουν.		33
32.	Φύλλα αντωοειδή έως υποκυκλικά.....E.myrsinites
	Στην ομάδα του είδους ανήκει και το E.rechingeri
32α.	Φύλλα λογχοειδή…..E.rigida
33.	Ετήσια, σπέρματα με όχι ομαλή επιφάνεια…..		34
33α.	Πολυετή, σπέρματα με ομαλή ή μη ομαλή επιφάνεια…..		41
34.	Σπέρματα φυματιώδη ή λεπτώς ρικνά…..		35
34α.	Σπέρματα βοθριωτά ή αυλακωτά ή και τα δυο μαζί…..		38
35.	Κατώτερα φύλλα στενώς γραμμοειδή πολυάριθμα και συνήθως όρθια σχεδόν κλειστά…..E.aleppica
35α.	Κατώτερα φύλλα όχι στενώς γραμμοειδή ή ορθίως κλειστά…..		36
36.	Σπέρματα ελικοειδώς ρικνά…..		37
36α.	Σπέρματα φυματιώδη.....E.exigua
37.	Φύλλα γραμμοειδή έως γραμμοειδώς αντιλογχοειδή.....E.exigua
37α.	Φύλλα αντωοειδή……E.peplus
38.	Σπέρματα αυλακωτά, μερικές φορές επίσης και βοθριωτά…..		39
38α.	Σπέρματα βοθριωτά, αλλά όχι αυλακωτά…..		40
39.	Σπέρματα αυλακωτά & βοθριωτά, κάψα με 2 νεύρα σε κάθε βαλβίδα…..E.peplus
39α.	Σπέρματα αυλακωτά, όχι βοθριωτά, κάψα χωρίς νευρώσεις.....E.falcata
40.	Βρακτίδια με σχήμα αιχμής δόρατος…..E.taurinensis
40α.	Βρακτίδια δελτοειδή έως εγκάρσια ωοειδή…..E.segetalis
41.	Σπέρματα βοθριωτά, ρικνά ή φυματιώδη…..		42
41α.	Σπέρματα με ομαλή επιφάνεια…..		44
42.	Κατακείμενα ή ανιόντα, σκιάδιο όχι ανεπτυγμένο ή με μέχρι 3 ακτίνες.....E.herniariifolia
42α.	Όρθιο, σκιάδιο συνήθως με περισσότερες από 3 ακτίνες…..		43
43.	Αδένες με ακρότομη κορυφή…..(*)E.nicaeensis
43α.	Αδένες με (1-)2 κερατοειδείς αποφύσεις.....
	a.	Αδένες με βραχεία κερατοειδή απόφυση, σπέρματα ακανόνιστα ή αβαθώς βοθριωτό.....E.petrophila
	aa.	Αδένες με μεγάλη κερατοειδή απόφυση, σπέρματα ομοιόμορφα και βαθειά βοθριωτά.....	b
	b.	Φύλλα γραμμοειδώς λογχοειδή, οξύληκτα.....E.pinea
	bb.	Φύλλα αντωοειδή έως αντιλογχοειδή, συνήθως αμβλέα και οξύληκτα....E.deflexa
44.	Βρακτίδια συνήθως ενωμένα σε ζεύγη στη βάση, κάψα λεία ή χνοώδης, βλαστοί συνήθως ανθίζουν το επόμενο έτος.....		45
44α.	Βρακτίδια όχι ενωμένα, κάψα λεία βλαστοί συνήθως ανθίζουν το ίδιο έτος........		47
45.	Κάψα πυκνώς εριώδης.....Ε characias
45α.	Κάψα λεία…..		46
46.	Ακτίνες σκιαδίου εκφύονται επί του βλαστού σε 2-5 απέχοντες σπονδύλους.....E.amygdaloides ssp.heldreichii
46α.	Ακτίνες σκιαδίου όχι όπως πιο πάνω.....E.amygdaloides
47.	Κάψα 4-6 χιλ. πλάτους…..		48
47α.	Κάψα έως 4,5 χιλ. πλάτους…..		50
48.	Φυτά μέχρι και 15 εκ., με ρίζωμα οριζόντιο.....E.orphanidis
48α.	Φυτά μέχρι και 70 εκ., με ρίζωμα κατακόρυφο…..		49
49.	Αδένες με μεγάλες κερατοειδείς αποφύσεις…..E.terracina
49α.	Αδένες περίβρωτοι, με βραχείες κερατοειδείς αποφύσεις…..E.paralias
50.	Φύλλα με παλαμοειδή νεύρωση, κάπως δερματώδη, συχνά γλαυκά…..		51
50α.	Φύλλα με πτεροειδή νεύρωση, συνήθως μεμβρανώδη και όχι γλαυκά…..		55
51.	Σκιάδιο με (5-)7-20(-30) ακτίνες…..		52
51α.	Σκιάδιο με (1-)2-5(-9) ακτίνες…..		54
52.	Σκιάδιο με όχι περισσότερες από 8 ακτίνες..(*).E.nicaeensis
52α.	Σκιάδιο με περισσότερες από 30 ακτίνες…..		53
53.	Φύλλα συνήθως βραχέως οξέα…..E.seguieriana
53α.	Φύλλα συνήθως αμβλέα..(*).E.nicaeensis
54.	Αδένες με 2 κερατοειδείς αποφύσεις….E.thessala
54α.	Αδένες ακρότομοι ή ημισελινοειδείς..(*).E.nicaeensis
55.	Φύλλα καρδιοειδή στη βάση.....E.agraria
55α.	Φύλλα σπάνια καρδιοειδή στη βάση…..		56
56.	Φυτά χνοώδη…..		57
56α.	Φυτά λεία…..		58
57.	Σκιάδιο με έως 16 ακτίνες…..E.salicifolia
57α.	Σκιάδιο με μέχρι 6 ακτίνες.....E.esula
58.	Φύλλα συνήθως περίβρωτα ή 3-οδοντωτά......E.esula
58α.	Φύλλα όχι όπως πιο πάνω…..		59
59.	Άνω επιφάνεια φύλλων στίλβουσα..(*).E.lucida
59α.	Άνω επιφάνεια φύλλων όχι στίλβουσα…..		60
60.	Φύλλα γραμμοειδή, πολλά μαζί, ειδικά στους πλευρικούς βλαστούς.....E.cyparissias
60α.	Φύλλα λογχοειδή έως ευρέως ωοειδή, όχι πολλά μαζί.....E.esula

 

Mercurialis

Συνήθως δίοικες πόες με λεπτοφυές ρίζωμα και υδαρή χυμό. Φύλλα αντίθετα, παράφυλλα μικρά ή απουσιάζουν, φύλλα με πτεροειδή νεύρωση. Άρρενα άνθη συνήθως σε ομάδες σε μακρείς μασχαλιαίους στάχεις, λοβοί κάλυκα 3, έγκλειστοι στον οφθαλμό, μεμβρανώδεις, πέταλα απουσιάζουν, στήμονες 8-20, νήματα ελεύθερα. Θηλυκά άνθη μασχαλιαία, μονήρη ή σε ολιγανθείς στάχεις, μερικές φορές και με άρρενα άνθη, σέπαλα 3, στεγοειδή, πέταλα απουσιάζουν, στύλοι 2 απλοί, ελεύθεροι ή ενωμένοι στη βάση, φυματιώδεις. Κάψα 2-λοβη.

 

1.	Ριζωματώδεις πόες, εναέριος βλαστός απλός.....	2
1α.	Όχι ριζωματώδεις, βλαστός διακλαδισμένος.....M.annua
2.	Κατώτερα φύλλα συνήθως λεπιόμορφα, μίσχος (3-)5-10(-18) χιλ....M.perennis
2α.	Κατώτερα φύλλα όμοια με τα ανώτερα, αλλά μικρότερα, μίσχος 1-2 χιλ.....M.ovata