VALERIANACEAE

 

VALERIANACEAE

Ετήσιες έως πολυετείς πόες, με χαρακτηριστικά δυσάρεστη οσμή λόγω της έκκρισης αιθερίων ελαίων από λευκές πολυκύτταρες τρίχες, μερικές φορές ξυλώδεις στη βάση. Φύλλα αντίθετα, σε σπονδύλους ή όλα στη βάση, έλασμα ακέραιο έως ποικίλως διηρημένο, χωρίς παράφυλλα. Άνθη σε βρακτιοφόρα, συχνά σε πυκνά κύματα, ερμαφρόδιτα ή μονογενή, συνήθως ζυγόμορφα. Κάλυκας συνήθως οδοντωτός. Στεφάνη χοανοειδής, με σωλήνα μερικές φορές σακοειδή ή με πλήκτρο, το χείλος με (3-)5 ± άνισους λοβούς. Στήμονες 1-4, κοντά στη βάση του σωλήνα της στεφάνης, σε εναλλαγή με τους λοβούς της. Ωοθήκη υποφυής. Καρπός ξηρός, αδιάρρηκτος.

 

1.	Στεφάνη με μακρύ πλήκτρο στη βάση, στήμονες 1…..Centranthus
1α.	Στεφάνη χωρίς πλήκτρο, στήμονες 2-4…..	2
2.	Διχοτομικά διακλαδισμένα, ετήσια…..	3
2α.	Όχι διχοτομικά διακλαδισμένα, πολυετή…..Valeriana
3.	Στήμονες 3, ελεύθεροι…..Valerianella
3α.	Στήμονες 2, ή 3 από τους οποίους οι 2 είναι ενωμένοι…..Fedia graciliflora

 

Centranthus

Λείες, συνήθως γλαυκές ετήσιες ή ριζωματώδεις πολυετείς πόες με όρθιο, συνήθως αδιακλάδιστο ανθοφόρο βλαστό. Άνθη ερμαφρόδιτα ή πολύγαμα, ταξιανθία κύμα, συνήθως σύνθετη, πυκνή εν μέρει. Οδόντες κάλυκα 5-25, γραμμοειδείς, τυλιγμένοι ρολοειδώς στην άνθηση και συναυξανόμενοι στον καρπό με πτεροειδείς καταλήξεις. Στεφάνη με 5 συνήθως άνισους λοβούς, σωλήνας κυλινδρικός ή χοανοειδής, υβώδης στο μέσον, ή με πλήκτρο κοντά στη βάση και με εσωτερική διαμήκη μεμβράνη από το πλήκτρο στο στόμιο του σωλήνα. Στήμονες 1. Στίγμα ακέραιο ή 3-μερές. 

 

1.	Ετήσια, τουλάχιστον τα ανώτερα φύλλα ± διηρημένα…..	2
1α.	Πολυετή, φύλλα ακέραια…..	3
2.	Σωλήνας στεφάνης περ. 2 χιλ., υβώδης…..C.calcitrapa
2α.	Σωλήνας στεφάνης (4-)6-8 χιλ., με πλήκτρο…..C.macrosiphon
3.	Σωλήνας στεφάνης (11-)12-18 χιλ…..	4
3α.	Σωλήνας στεφάνης έως 10(-11) χιλ…..C.ruber
4.	Βλαστός 40-200 εκ., διακλαδισμένος προς τα πάνω, φύλλα 4-12 εκ…..C.longiflorus
4α.	Βλαστός έως 40 εκ., απλός ή διακλαδισμένος μόνον στη βάση, φύλλα 1-4 εκ.…..C.sieberi

 

Fedia graciliflora

Μονοετής πόα 10-30 εκ., λεία. Βλαστός παχύς, κοίλος, διχοτομικά διακλαδισμένος. Κατώτερα φύλλα έμμισχα, σχεδόν ακέραια, τα ανώτερα επιφυή οδοντωτά. Άνθη ρόδινα-ερυθρά, επιφυή, σε δισχιδή κεφάλια. Έλασμα κάλυκα όρθιο. Στεφάνη ζυγόμορφη με νηματοειδή ύβο στη βάση του σωλήνα και 5 άνισους λοβούς σε 3 χείλη. Στήμονες 2, σπάνια 3, οπότε οι 2 συμφυείς. Καρποί 2 ειδών.

 

Valeriana

Ριζωματώδεις πολυετείς πόες, λείες έως ποικίλως χνοώδεις έως εριώδεις με όρθιο, συνήθως αδιακλάδιστο ανθοφόρο βλαστό. Παραφυάδες ενδεχομένως να υπάρχουν. Φύλλα σε ρόδακα στην βάση του φυτού και επί του βλαστού, αντίθετα τοποθετημένα, με μίσχο μειούμενου μεγέθους προς τα πάνω. Άνθη ερμαφρόδιτα ή πολύγαμα. Ταξιανθία βοτρυόμορφη ή κορυμβόμορφη, τα άνθη σε αραιές επάκριες ομάδες, ή σε πυκνά επάκρια κεφάλια, με διακλαδώσεις επιμηκυνόμενες στην καρποφορία, κατώτερα βράκτια συχνά λοβώδη, τα άλλα ακέραια, βρακτίδια απλά, όμοια με τα βράκτια. Οδόντες κάλυκα 5-15, γραμμοειδείς, λευκωποί, κυρτοί προς τα μέσα στην άνθηση, συναυξανόμενοι και πτεροειδείς στον καρπό. Στεφάνη με (3-)5 άνισους λοβούς, σωλήνας χοανοειδής, μόλις υβώδης στη βάση. Στήμονες 3. Στίγμα 3-μερές. Άγονοι χώροι καρπού συνήθως πολύ μικροί.

 

1.	Ανώτερα φύλλα βλαστού πτεροειδή, πτεροσχιδή ή πτερωτά.....		2
1α.	Ανώτερα φύλλα βλαστού απλά, 3-σχιδή ή 3-μερή.....V.olenaea		6
2.	Φυτά με κονδύλους.....		3
2α.	Φυτά χωρίς κονδύλους.....		5
3.	Φύλλα βάσεως νεφροειδή έως κυκλικά, καρδιοειδή στη βάση.....V.asarifolia
3α.	Φύλλα βάσεως λογχοειδή έως αντωοειδή, ακέραια έως πτεροειδή, όχι καρδιοειδή στη βάση.....		4
4.	Καρπός λείος ή σχεδόν λείος στην μια πλευρά, μεγαλύτερος από το διπλάσιο του πλάτους του, φύλλα αραιά τριχωτά.(συνώνυμο V.italica).....V.dioscoridis
4α.	Καρπός τριχωτός και στις 2 πλευρές, περίπου διπλάσιου μήκους από το πλάτος του, φύλλα λεία.....V.tuberosa
5.	Φύλλα βάσεως συνήθως διηρημένα, βρακτίδια ± ίσα στον καρπό.....V.officinalis
5α.	Φύλλα βάσεως απλά, βρακτίδια προεξέχοντα του καρπού.....montana group
	a.	μεσαία φύλλα βλαστού ως επί το πλείστον 3-μερή, ή με ένα ζεύγος από μικρά φυλλάρια στη βάση των λοβών.....V.tripteris
	aa.	μεσαία φύλλα βλαστού απλά, μερικές φορές πτερωτά.....	b
	b.	ανώτερα φύλλα βλαστού συνήθως  πτερωτά τουλάχιστον στη βάση του φύλλου .....V.bertiscea
	bb.	ανώτερα φύλλα βλαστού, συνήθως ακέραια έως οδοντωτά.....	c
	c.	βλαστός 5-12 εκ., σωλήνας στεφάνης < των 3 χιλ.....V.crinii
	cc.	βλαστός 12-50 εκ., σωλήνας στεφάνης > 3 των χιλ.....V.montana
7α.	Ρίζωμα λεπτοφυές, καρπός ελλειπτικός σε τομή........................montana group

 

Valerianella

Όρθιες, διχοτομικά διακλαδισμένες ετήσιες πόες. Άνθη ερμαφρόδιτα, σε ομάδες και μερικές φορές μονήρη στα σημεία που διχοτομούνται οι ταξιανθίες. Κάλυκας ποικίλως ανεπτυγμένος, με 6(-30) οδόντες, μερικές φορές απουσιάζει. Στεφάνη μικρή, με 5 μόλις άνισους λοβούς, κυανίζουσα ή ροδίζουσα με σωλήνα χοανοειδή. λίγο υβώδη. Στήμονες 3. Στίγμα 3-μερές. Άγονοι χώροι καρπού ποικίλως ανεπτυγμένοι.

 

1.	Ανθοφόροι κλάδοι πολύ παχείς κάτω από το κεφάλιο στην ωρίμανση…..V.echinata
1α.	Ανθοφόροι κλάδοι ελάχιστα ή καθόλου παχείς…..	2
2.	Καρπός με έλασμα κάλυκος μικρότατο ή απουσιάζει…..	3
2α.	Καρπός με έλασμα κάλυκος εμφανές…..	5
3.	Καρπός 4-γωνικός-πρισματικός, μεγαλύτερος του πλάτους του…..V.carinata
3α.	Καρπός σχεδόν σφαιρικός, ισοδιαμετρικός…..	4
4.	Γόνιμος χώρος του καρπού ογκώδης-σπογγώδης…..V.turgida
4α.	Γόνιμος χώρος του καρπού πλατύς, λεπτός…..V.costata
5.	Έλασμα κάλυκα κανονικό…..	6
5α.	Έλασμα κάλυκα λοξώς ακρότομο, δίχειλο ή απουσιάζει στον καρπό…..	10
6.	Έλασμα κάλυκα κτενοειδώς διηρημένο σε 12-23 τμήματα βλεφαριδωτά ή σμηριγγγώδη…..V.hirsutissima
6α.	Έλασμα κάλυκα με 3-6 αθερώδεις οδόντες…..	7
7.	Έλασμα κάλυκα κυαθοειδές ή τροχοειδές…..	8
7α.	Έλασμα κάλυκα σφαιροειδώς κυστοειδές…..V.vesicaria
8.	Έλασμα κάλυκα κυαθοειδές με 6 ισομήκεις οδόντες…..V.coronata
8α.	Έλασμα κάλυκα τροχοειδές με 3-7 άνισους οδόντες ή αθέρες…..	9
9.	Φύλλα βαθυσχιδή πριονωτά ή πτερωτά…..V.discoidea
9α.	Φύλλα οδοντωτά ή αβαθώς πτερόλοβα…..V.obtusiloba
10.	Έλασμα κάλυκα με χείλη ακέραια…..	11
10α.	Έλασμα κάλυκα με χείλη οδοντωτά ή ακιδωτά…..	13
11.	Έλασμα κάλυκα πολύ βραχύτερο και στενότερο του καρπού…..	12
11α.	Έλασμα κάλυκα του αυτού μήκους και πλάτους του καρπού…..V.muricata
12.	Άγονοι κενοί χώροι καρπού τριχοειδείς-δυσδιάκριτοι…..V.microcarpa
12α.	Άγονοι κενοί χώροι καρπού μεγάλοι…..V.rimosa
13.	Χείλη ελάσματος του κάλυκα με 3 ακίδες…..V.locusta
13α.	Χείλη ελάσματος του κάλυκα οδοντωτά…..	14
14.	Έλασμα κάλυκα ίσου σχεδόν μήκους και λίγο πλατύτερου του καρπού, με 5-6 οδόντες στα χείλη…..V.eriocarpa
14α.	Έλασμα κάλυκα βραχύτερο και κατά το ήμισυ στενότερο του καρπού με 1-2   αμβλείς οδόντες…..V.dentata