PRIMULACEAE

 

PRIMULACEAE

Πόες, σπάνια μικροί θάμνοι. Φύλλα κατ’εναλλαγγήν, αντίθετα ή σε σπονδύλους, συχνά όλα στη βάση, απλά, ακέραια ή λοβώδη, παράφυλλα απουσιάζουν. Άνθη μονήρη ή βότρεις ή σε σκιάδια, συνήθως με βράκτια(4-)5(-9)-μερή, συχνά ετερόστυλα (Primula). Στεφάνη με πέταλα εν μέρει εξολοκλήρου ενωμένα, ακτινόμορφα. Στήμονες όσοι οι λοβοί της στεφάνης, ± επιπετάλιοι, αντίθετοι των λοβών της στεφάνης, στημονώδη μερικές φορές υπάρχουν. Νήματα ελεύθερα ή ενωμένα στη βάση του σωλήνα Ωοθήκη μονόχωρη, επιφυής (σπάνια περιφυής), στύλος απλός. Καρπός κάψα.

 

1.	Λοβοί στεφάνης έντονα κυρτοί, ρίζωμα κονδυλώδες…..Cyclamen
1α.	Λοβοί στεφάνης όχι έντονα κυρτοί, ρίζωμα όχι κονδυλώδες…..
	a.	Άνθη ζυγόμορφα, κάλυκας αγκαθωτός....Coris monspeliensis
	aa.	Άνθη ακτινόμορφα, κάλυκας όχι αγκαθωτός.....	2
2.	Φύλλα βάσεως, συχνά σε ρόδακα, άνθη μονήρη ή σε άφυλλα ανθοφόρα στελέχη…..		3
2α.	Βλαστός φυλλώδης που φέρει άνθη…..		5
3.	Λοβοί της στεφάνης διηρημένοι σε λοβούς…..Soldanella
3α.	Λοβοί στεφάνης όχι διηρημένοι σε λοβούς…..		4
4.	Φάρυγγας στεφάνης συνεσφιγμένος, φυτά όχι ετερόστυλα…..Androsace
4α.	Φάρυγγας στεφάνης καθόλου ή ελάχιστα συνεσφιγμένος, φυτά συχνά ετερόστυλα…..Primula
5.	Άνθη περίγυνα ή επίγυνα (ωοθήκη περιφυής ή υποφυής).....Samolus valerandi
5α.	Άνθη υπόγυνα (ωοθήκη επιφυής…..		6
6.	Στεφάνη βραχύτερη του κάλυκα…..		7
6α.	Στεφάνη ίση ή μακρύτερη του κάλυκα…..		8
7.	Φύλλα κατ’εναλλαγήν, κάψα ανοίγει με πώμα…..Anagallis
7α.	Φύλλα αντίθετα, κάψα ανοίγει με βαλβίδες…..Asterolinon linum-stellatum
8	Κάψα που ανοίγει με πώμα…..Anagallis
8α.	Κάψα που ανοίγει με βαλβίδες…..		9
9.	Φάρυγγας στεφάνης συνεσφιγμένος…..Androsace
9α.	Φάρυγγας στεφάνης ανοικτός, όχι συνεσφιγμένος…..Lysimachia

 

Anagallis

Μονοετείς ή πολυετείς συνήθως λείες πόες με βλαστούς 4-γωνικούς, διάχυτους, απλωτούς, ανιόντες, μερικές φορές ριζοβολούντες στα γόνατα. Φύλλα αντίθετα ή κατ’εναλλαγήν με βραχύ μίσχο ή επιφυή και περιθώριο ακέραιο. Άνθη 5-μερή, μονήρη, μασχαλιαία, με ποδίσκο ή σπάνια σχεδόν επιφυή. Στεφάνη τροχοειδής ή χοανοειδής. Κάλυκας διηρημένος μέχρι τη βάση με απλωτούς λοβούς. Στήμονες στην βάση της στεφάνης, νήματα συνήθως χνοώδη. Στύλος νηματοειδής, στίγμα αμβλύ. Κάψα σφαιρική. Σπέρματα 6-45, θηλώδη.

 

1.	Βλαστός 1-4(-10) εκ., κάλυκας πολύ μεγαλύτερος της στεφάνης…..A.minima
1α.	Βλαστός 5-50(-70) εκ., κάλυκας ίσος ή μικρότερος της στεφάνης…..	2
2.	Βλαστοί διάχυτοι, ρίζα με διογκώσεις, στεφάνη χοανοειδής ρόδινη σπάνια λευκή……A.tenella
2α.	Βλαστοί διάχυτοι όρθιοι ή ανιόντες, στεφάνη τροχοειδής συνήθως κυανή ή  ερυθρή…..	3
3.	Τρίχες περιφερειακές των πετάλων πολλές πάντα 3-χωρες…..A.arvensis Φυτά από την Ελαφόννησο και τα Κύθηρα πιο λεπτοφυή με λιγότερα γαλαζωπά άνθη......A.parviflora
3α.	Τρίχες περιφερειακές των πετάλων λίγες ή απουσιάζουν συνήθως 4-χωρες…..A.foemina

 

Androsace

Ετήσιες ή πολυετείς πόες, χωρίς βλαστό, σπάνια με βλαστό, οπότε όταν πολυετείς συχνά χλοάζουσες. Φύλλα συνήθως σε ρόδακες στη βάση, σπάνια κατ’εναλλαγήν, ρόδακες μονήρεις ή σε ομάδες, σχηματίζοντας προσκεφάλια. Άνθη μονήρη ή σε σκιάδια, με βράκτια, 5-μερή, ομόστυλα. Κάλυκας κωδωνοειδής ή υποσφαιρικός, ελάχιστα έως βαθειά λοβώδης, λοβοί τριγωνικοί. Σωλήνας στεφάνης κάπως διογκωμένος, συνήθως βραχύτερος από τον κάλυκα, φάρυγγας συνεσφιγμένος, κλειστός από ένα δακτύλιο λεπίων, λοβοί ακέραιοι ή περίβρωτοι. Στήμονες έγκλειστοι στον σωλήνα της στεφάνης, νήματα πολύ βραχέα, χωρίς διογκωμένη βάση, όχι ενωμένοι. Κάψα σφαιρική, διαρρηγνυόμενη σχεδόν έως την βάση..

 

1.	Φυτά πολυετή με φύλλα ακέραια σε 2 ή περισσότερους ρόδακες. Εσωτερικά του λαιμού της στεφάνης αδενώδης δακτύλιος…..A.villosa
1α.	Φυτά μονοετή με φύλλα οδοντωτά σε 1 μόνο ρόδακα. Εσωτερικά του λαιμού       της στεφάνης δεν υπάρχει αδενώδης δακτύλιος …..A.maxima

 

Asterolinum linum-stellatum

Μονοετής νανώδης πόα, 3-10 εκ. ύψους, λεία, ανοιχτοπράσινη, με βλαστό διακλαδισμένο. Φύλλα σε όλο το μήκος του βλαστού, αντίθετα, επιφυή, μικρά, λογχοειδή, ακέραια, μεγαλύτερα των μεσογονατίων. Άνθη 5-μερή, λευκοπράσινα, μικρά, μασχαλιαία, μονήρη με ποδίσκο βραχύτερο του αντίστοιχου φύλλου και ίσα με τον κάλυκα. Στεφάνη τροχοειδής 4-6 φορές μικρότερη του κάλυκα. Κάψα σφαιρική με 5 βαλβίδες περιβαλλόμενη από τον αστεροειδή κάλυκα.

 

Coris monspeliensis

Βλαστοί 10-30 εκ., ανιόντες έως όρθιοι. Φύλλα 2-20×1-3 εκ., ακέραια ή κολπωτά, συχνά με 2 γραμμές από μελανές κηλίδες σε κάθε πλευρά της μεσαίας νεύρωσης. Απλοί βότρεις πυκνοί. Κάλυκας 5-7 χιλ, μεμβρανώδης, στικτός με πορφυρό, με 6-21 εξωτερικούς άνισους οδόντες που προεξέχουν στον οφθαλμό, οι εσωτερικοί 5, ευρέως τριγωνικοί με κεντρική ερυθρή ή μελανή κηλίδα. Στεφάνη 9-12 χιλ. ρόδινη, πορφυρή ή κυανή, πιο σκούρα στην ξήρανση.

 

Cyclamen

Πολυετείς κονδυλώδεις πόες. Φύλλα απλά, καρδιοειδή, με μεγάλο μίσχο, λεία, σπάνια σαρκώδη, συνήθως με κηλίδες ή τα διατρέχουν ανοιχτόχρωμες μαρμαρώδεις γραμμές επάνω και είναι πορφυρά από κάτω. Άνθη μασχαλιαία, μονήρη, κατανεύοντα, με μεγάλο ποδίσκο, συνήθως περιστρεφόμενα σπειροειδώς στην καρποφορία. Κάλυκας κωδωνοειδής, βαθειά 5-λοβος. Στεφάνη με βραχύ, ημισφαιρικό στη βάση σωλήνα και 5 λοβούς, οι λοβοί έντονα παραμορφωμένοι στην αρχή, έντονα κυρτοί αργότερα. Ανθήρες μεγάλοι συγκλίνοντες σχηματίζοντας κώνο. Καρπός κάψα.

 

1.	Άνθηση το φθινόπωρο. Φάρυγγας της στεφάνης προεξέχοντα ωτίδια.....	2
1α.	Άνθηση την άνοιξη. Φάρυγγας της στεφάνης χωρίς ωτίδια.....	4
2.	Έλασμα φύλλων λεπτά έως ισχυρά οδοντωτό, αλλά όχι με λοβούς ή γωνίες. Καρπός με ποδίσκο συσπειρώνεται από το μέσον ή την βάση.....C.graecum
2α.	Έλασμα φύλλων με αβαθείς λοβούς ή γωνίες. Καρπός με ποδίσκο να συσπειρώνεται από την κορυφή......	3
3.	Έλασμα φύλλων μάλλον λεπτό, γωνιώδες αλλά μόλις λοβώδες. Φάρυγγας στεφάνης συγκριτικά στενό......C.hederifolium
3α.	Έλασμα φύλλων παχύ και κάπως σαρκώδες, συχνά αβαθώς λοβώδες. Φάρυγγας στεφάνης πλατύς.....C.comfusum
4.	Φυτά μικρά και λεπτοφυή. Στεφάνη ομοιόμορφα λευκή ή ωχρορόδινη.....C.creticum
4α.	Φυτά συγκριτικά πιο ισχυρά. Στεφάνη λευκή έως ροδοπόρφυρη, πιο σκούρα προς τον φάρυγγα.....	5
5.	Έλασμα φύλλων ευρέως οδοντωτή, αβαθώς λοβώδης ή γωνιώδης. Καρποφόρος ποδίσκος συσπειρούμενος από την κορυφή....C.rhodium
5α.	Έλασμα φύλλων αραιά και αβαθώς οδοντωτό. Καρποφόρος ποδίσκος κυρτούμενος αλλά όχι συσπειρούμενος.....C.persicum

 

Lysimachia

Όρθιες ή κατακείμενες πόες, σπάνια μικροί θάμνοι, λείοι ή χνοώδεις, συχνά με αδένες που εμφανίζονται ως μικρές προεξοχές. Φύλλα αντίθετα, σε σπονδύλους ή σπάνια κατ’εναλλαγήν, ακέραια ή οδοντωτά. Άνθη μονήρη στις μασχάλες των ανώτερων φύλλων, ή σε ομάδες, ή σε επάκριους βρακτιοφόρους σύνθετους ή απλούς βότρεις, βράκτια υπάρχουν. Στεφάνη τροχοειδής, βαθειά 5-μερής (ή σπάνια 6-9-μερής), λοβοί ακέραιοι ή οδοντωτοί, συχνά αδενώδεις εσωτερικά. Κάλυκας συνήθως 5(ή σπάνια 6-9)-μερής. Στήμονες ελεύθεροι ή ενωμένοι σε δακτύλιο ή στην βάση του σωλήνα της στεφάνης και ± προεκτεινόμενοι στον σωλήνα. Κάψα ±  σφαιρική, με 5 βαλβίδες. Σπέρματα ρικνά, πολυάριθμα.

 

1.	Φύλλα κατ εναλλαγήν…..L.atropurpurea
1α.	Φύλλα αντίθετα ή σε 3-4-μερείς σπονδύλους…..	2
2.	Άνθη λευκορόδινα…..L.dubia
2α.	Άνθη κίτρινα…..	3
3.	Φυτά με βλαστό κατακείμενο, λεπτό, λείο. Άνθη μονήρη στις μασχάλες των      φύλλων. Φύλλα αντίθετα…..	4
3α.	Φυτά με βλαστό όρθιο, ισχυρό, χνουδωτό. Άνθη πολλά σε μασχαλιαίους κορύμβους ή επάκριες φόβες. Φύλλα σε τριμερείς ή τετραμερείς σπονδύλους…..	5
4.	Φύλλα καρδιοειδή ή καρδιοειδή-ωοειδή επιφυή, οξύληκτα. Ποδίσκοι ανθέων      πολύ μακρύτεροι των φύλλων …..L.serpyllifolia
4α.	Φύλλα καρδιοειδή-δισκοειδή, βραχύμισχα αμβλέα. Ποδίσκοι ανθέων λίγο βραχύτεροι των φύλλων…..L.nummularia
5.	Άνθη σε μασχαλιαίους κορυμβόμορφους σπονδύλους που σχηματίζουν  μακρύ     έμφυλλο βότρυ. Λοβοί κάλυκα μακρώς λαπτόαιχμοι με χείλη πράσινα…..L.punctata
5α.	Άνθη σε επάκρια φόβη με φύλλα στη βάση. Λοβοί κάλυκα οξέως λογχοειδείς      με χείλη κοκκινωπά…..L.vulgaris

 

Primula

Πολυετείς πόες, λείες ή χνοώδεις, συχνά αλευρώδεις. Φύλλα απλά σχηματίζοντας ρόδακα. Άνθη συνήθως ετερόστυλα (με μακρείς και βραχύτερους στύλους), μερικές φορές ομόστυλα, σε σκιάδια ή σπάνια μονήρη, με βράκτια. Κάλυκας κωδωνοειδής ή κυλινδρικός, με 5 οδόντες, μερικές φορές φυλλόμορφος. Σωλήνας στεφάνης κυλινδρικός, όχι συνεσφιγμένος στον φάρυγγα με χείλος 5-λοβο, και λοβούς διμερείς, χοανοειδές έως τροχοειδές. Στήμονες έγκλειστοι στον σωλήνα. Στίγμα κεφαλιόμορφο. Κάψα γλοβοειδής, ωοειδής ή κυλινδρική που ανοίγει με βαλβίδες και έχει πολυάριθμα σπέρματα.

 

1.	Άνθη μονήρη πάνω σε στέλεχος ίσου μήκους σχεδόν με τα φύλλα, λοβοί του      κάλυκα σχεδόν ισομήκεις με τον σωλήνα.....P.vulgaris
1α.	Άνθη σε εμφανές πολυανθές σκιάδιο σε στέλεχος μακρύτερου των φύλλων,       λοβοί του κάλυκα μέχρι 1/3 του μήκους του σωλήνα.....	2
2.	Στεφάνη 8-12 χιλ. πλάτους με έλασμα κοίλο.....P.veris ssp.columnae
2α.	Στεφάνη 12-18 χιλ. πλάτους με έλασμα επίπεδο.....P.elatior ssp.elatior

 

Samolus valerandi

Λείο διετές ή βραχύβιο πολυετές. Βλαστός όρθιος, 10-50 εκ. ύψους, κυλινδρικός ή ασθενώς γωνιώδης. Φύλλα βάσεως σε ρόδακα, σπαθοειδή, ακέραια, λεπτυνόμενα στην βάση σχηματίζοντας έναν βραχύ πτερυγιοφόρο μίσχο, του βλαστού μικρότερα, κατ'εναλλαγήν, βραχύμισχα. Ταξιανθία βοτρυώδης 8-20 εκ., με 10-20 άνθη, συνήθως διακλαδισμένη. Ποδίσκοι λεπτοί, όρθιοι, απλωτοί με μικρό λογχοειδές βράκτιο προεκτεινόμενο έως το μέσον του ποδίσκου. Κάλυκας κωδωνοειδής, περ. 1 χιλ. και 2-2,5 χιλ. στον καρπό, ελαφρώς μικρότερος από τον καρπό, οδόντες 5 τριγωνικοί, λίγο βραχύτεροι του σωλήνα. άνθος διαμέτρου 2-3 χιλ., πέταλα ακέραια, λευκά. Στήμονες 5 σε εναλλαγή με στημονώδη. Ωοθήκη μεσοφυής. Καρπός2-3 χιλ. διαμέτρου, σφαιρική κάψα με 5 βαλβίδες.

 

Soldanella

Πολυετείς πόες. Φύλλα σε ρόδακα στην βάση, ακέραια, δερματώδη, αειθαλή, με μακρύ μίσχο. Ανθοφόρο στέλεχος που εκφύεται από τον ρόδακα των φύλλων. Άνθη κρεμάμενα. Στεφάνη πολύ μεγαλύτερη από τον κάλυκα, χοανοειδής έως κωδωνοειδής, με 5 πλατείς, ± βαθειά και ακανόνιστα διηρημένους λοβούς, φάρυγγας γυμνός, ή με λέπια που εναλλάσσονται με τους στήμονες. Κάψα με ένα εύπτωτο πώμα και 5-10 οδόντες.

 

1.	Φύλλα γαλαζοπράσινα από κάτω, με λευκό επίχρισμα......S.pindicola
1α.	Φύλλα πράσινα από κάτω, χωρίς λευκό επίχρισμα.....	2
2.	Μίσχοι των νεαρών φύλλων με σχεδόν επιφυείς αδένες, π.χ. ο ποδίσκος, εάν υπάρχει, είναι βραχύτερος από το αδενώδες κεφάλιο.....S.rhodopaea
2α.	Μίσχοι των νεαρών φύλλων με πυκνές περ. 0,15 χιλ. μήκους αδενώδεις τρίχες, με πολυκύτταρο ποδίσκο μεγαλύτερο από το αδενώδες κεφάλιο.....	3
3.	Άνθη βιολετί, ποδίσκοι με χαλαρές, 0,05 χιλ. μήκους αδενώδεις τρίχες.....S.chrysosticta ssp.pelia
3α.	Άνθη σκούρα κυανά, ποδίσκοι με πυκνές, 0,09 χιλ. μήκους αδενώδεις τρίχες.....S.cynaster