SCROPHULARIACEAE

SCROPHULARIACEAE

Πόες, συχνά αυτότροφες, λιγότερο συχνά ημιπαρασιτικές ή παρασιτικές, σπάνια μικροί θάμνοι. Παράφυλλα απουσιάζουν. Φύλλα απλά (μερικές φορές βαθειά δίλοβα), με μίσχο, αντίθετα ή κατ’εναλλαγήν (σπάνια όλα στη βάση, ή σε σπονδύλους). Άνθη ζυγόμορφα (μερικές φορές πολύ λίγο), συνήθως σε βρακτιοφόρους στάχεις ή απλούς βότρεις, λιγότερο συχνά μονήρη στις μασχάλες των φύλλων ή σε κύματα. Κάλυκας (2-)4-5-λοβος ή -μερής, μερικές φορές δίλοβος. Στεφάνη (4)5(8)-λοβη ή δίχειλη. Στήμονες (2 ή) 4, διδύναμοι, σπάνια 5 ή 6-8, 1 ή 2 στημονώδη μερικές φορές υπάρχουν. Ωοθήκη επιφυής, δίχωρη (μερικές φορές μονόχωρη στο ανώτερο μέρος της), στύλος απλός, στίγμα κεφαλιόμορφο, δίλοβο ή διπεταλοειδές. Καρπός κάψα (σπάνια αδιάρρηκτος), σπέρματα πολυάριθμα.

 

1.	Στήμονες γόνιμοι 2 (μερικές φορές υπάρχουν στημονώδη)…..	2
1α.	Στήμονες (3)4-5(-8)…..	3
2.	Στεφάνη όχι δίχειλη…..Veronica
2α.	Στεφάνη ευκρινώς δίχειλη, ανώτερο χείλος ακέραιο ή δίλοβο, κατώτερο χείλος 3-λοβο.....Gratiola officinalis
3.	Στεφάνη όχι δίχειλη…..	4
3α.	Στεφάνη ± ευκρινώς δίχειλη, ανώτερο χείλος ακέραιο ή δίλοβο, κατώτερο χείλος 3-λοβο…..	9
4.	Φύλλα αντίθετα…..	5
4α.	Φύλλα κατ’εναλλαγήν ή όλα στη βάση…..	6
5.	Φύλλα λυροειδώς πτεροειδή, στήμονες με ιώδεις τρίχες…..Verbascum
5α.	Φύλλα με οδοντωτούς λοβούς, στήμονες λείοι ή με άχρωμες τρίχες…..Scrophularia
6.	Φύλλα όλα στη βάση του βλαστού…..Limosella aquatica
6α.	Φύλλα στον βλαστό υπάρχουν…..	7
7.	Άνθη στις μασχάλες των φύλλων…..Sibthorpia europaea
7α.	Άνθη σε επάκριους στάχεις, απλούς ή σύνθετους βότρεις…..	8
8.	Σωλήνας στεφάνης πολύ μικρός, στήμονες προεξέχοντες…..Verbascum
8α.	Σωλήνας στεφάνης τουλάχιστον ίσος με το 1/2 της διαμέτρου του χείλους, στήμονες έγκλειστοι…..Digitalis
9.	Σωλήνας στεφάνης με πλήκτρο, σάκο ή ύβο στη βάση…..	10
9α.	Σωλήνας στεφάνης συμμετρικός στη βάση, χωρίς πλήκτρο κλπ. κατασκευές......	15
10.	Κάψα που ανοίγει με διαμήκεις σχισμές…..	11
10α.	Κάψα που ανοίγει με 2-3 επάκριους πόρους…..	12
11.	Φύλλα με παλαμοειδή νεύρωση, νεφροειδή ή υποκυκλικά, με μίσχο…..Cymbalaria
11α.	Φύλλα όχι με παλαμοειδή νεύρωση, συνήθως στενά, ± επιφυή.....Linaria
12.	Στόμιο σωλήνα στεφάνης όχι κλειστό από διόγκωση του κάτω χείλους.....Chaenorhinum
12α.	Στόμιο σωλήνα στεφάνης κλειστό από διόγκωση του κάτω χείλους…..	13
13.	Σωλήνας στεφάνης με στενό πλήκτρο στη βάση του.....Kickxia
13α.	Σωλήνας στεφάνης με ευρύ ύβο στη βάση του…..	14
14.	Ετήσια φυτά, κάλυκας με άνισους λοβούς, μακρύτερους του σωλήνα της στεφάνης…..Misopates orontium
14α.	Πολυετή φυτά, κάλυκας ± με ίσους λοβούς, βραχύτερους του σωλήνα της στεφάνης…..Antirrhinum
15.	Παράσιτα, χωρίς χλωροφύλλη, τα φύλλα έχουν μετατραπεί σε σαρκώδη, λευκωπά ή καστανά λέπια…..Lathraea
15α.	Αυτότροφα ή ημιπαράσιτα, χλωροφύλλη υπάρχει αν και σπάνια καλύπτεται από ανθοκυάνη, φύλλα όχι έντονα σαρκώδη…..	16
16.	Κάψα που ανοίγει με διάρρηξη των καρποφύλλων μεταξύ τους…..Scrophularia
16α.	Κάψα που ανοίγει με διάρρηξη του κάθε καρποφύλλου στο μέσον ή καρπός       αδιάρρηκτος…..	17
17.	Ποδίσκοι καρπού με 2 βρακτίδια…..	18
17α.	Ποδίσκοι καρπού χωρίς βρακτίδια…..	19
18.	Άνθη σε επάκριους απλούς βότρεις, κάλυκας δίχειλος, στεφάνη πορφυρή…..Siphonostegia syriaca
18α.	Άνθη στις μασχάλες των κατώτερων φύλλων, κάλυκας με 5 ίσους λοβούς, στεφάνη ανοικτοκίτρινη…..Cymbalaria
19.	Κάλυκας 5-οδοντωτός ή δίχειλος ή δυσδιάκριτα λοβώδης, όχι συμμετρικά 4-λοβος…..	20
19α.	Κάλυκας ευκρινώς και ± συμμετρικά 4-λοβος…..	23
20.	Ανώτερα φύλλα κατ’εναλλαγήν…..Pedicularis
20α.	Ανώτερα φύλλα αντίθετα ή σε σπονδύλους…..	21
21.	Φύλλα πτεροσχιδή…..Pedicularis
21α.	Φύλλα ακέραια ή βαθιά και ακανόνιστα οδοντωτά…..	22
22.	Φυτά αδενωδώς τριχωτά, άνθη επιφυή, ανώτερο χείλος στεφάνης χωρίς προέκταση μορφής ράμφους.....Bellardia trixago
22α.	Φυτά σχεδόν λεία, άνθη με ευκρινή ποδίσκο, ανώτερο χείλος στεφάνης με προέκταση μορφής ράμφους…..Rhynchocorys elephas
23.	Κάψα με 1-4 σπέρματα…..Melampyrum
23α.	Κάψα με περισσότερα από 4 σπέρματα…..	24
24.	Σωλήνας κάλυκα υποσφαιρικός ιδιαίτερα στην καρποφορία, λοβοί ανθήρων  η ακιδόληκτοι, σπέρματα δισκοειδή με πτερύγια στα χείλη…..Rhinanthus
24α.	Σωλήνας κάλυκα συνήθως κυλινδρικός ή κωδωνοειδής, ελαφρώς διογκωμένος,      λοβοί ανθήρων ακιδόληκτοι. Σπέρματα όχι δισκοειδή…..	25
25.	Λοβοί άνω χείλους στεφάνης κυρτοί, λοβοί κάτω χείλους με εμφανή εγκόλπωση. Ένας λοβός του ανθήρα με μακρύτερη ακίδα από τον άλλο…..Euphrasia
25α.	Άνω χείλος στεφάνης ακέραιο ή με επίπεδους λοβούς, λοβοί κάτω χείλους ακέραιοι ή με πολύ μικρή εγκόλπωση, λοβοί ανθήρα με ίσες ακίδες…..	26
26.	Σπέρματα περίπου 0,5 mm, λεία ή με συμμετρικό δικτυωτό πλέγμα, χωρίς  πτερύγια.....Parentucellia
26α.	Σπέρματα 1-2 mm, με πτερύγια ή κατά μήκος ραβδώσεις ή κανάλια…..	27
27.	Ταξιανθία μονόπλευρη, φύλλα συνήθως ακέραια ή σχεδόν ακέραια…..Odontites
27α.	Ταξιανθία όχι μονόπλευρη, φύλλα τραχέως πριονωτά…..Bellardia trixago

Antirrhinum

Πολυετείς πόες κάπως ξυλώδεις στη βάση, φύλλα απλά, ακέραια με πτεροειδή νεύρωση συνήθως αντίθετα προς τα πάνω και κατ’εναλλαγήν προς τα κάτω. Άνθη ζυγόμορφα, σε επάκριους, βρακτιοφόρους απλούς βότρεις, ή μονήρη στις μασχάλες των φύλλων. Κάλυκας βαθειά ± 5-λοβος, βραχύτερος του σωλήνα της στεφάνης. Στεφάνη αδενωδώς χνοώδης εξωτερικά, σωλήνας κυλινδρικός, ευρύς, με βραχύ σάκο στη βάση, δίχειλος, ανώτερο χείλος δίλοβο, κατώτερο 3-λοβο, με διόγκωση που κλείνει τον ουρανίσκο του σωλήνα. Στήμονες 4, διδύναμοι, έγκλειστοι. Στίγμα κεφαλιόμορφο. Κάψα με 2 άνισους χώρους. Σπέρματα πολλά.

1.	Βλαστός χνουδωτός-αδενώδης προς τα πάνω…..A.majus
1α.	Βλαστός εξ΄ολοκλήρου λείος…..A.siculum

Bellardia trixago

Πόα μονοετής, αδενώδης, βλαστός όρθιος, συνήθως απλός, 20-70 εκ. Φύλλα αντίθετα γραμμοειδή-λογχοειδή, αδρώς και αμβλέως οδοντωτά. Άνθη κίτρινα σε πυκνό κυλινδρικό στάχυ. Βράκτια όμοια με τα φύλλα με μειούμενο μέγεθος προς τα πάνω, τα ανώτερα ωοειδή, ανώτερα και μεσαία βράκτια ωοειδή, καρδιοειδή, ακέραια. Κάλυκας με 4 τριγωνικούς οδόντες μήκους μικρότερου από το 1/4 του σωλήνα. Στεφάνη μήκους 20-25 χιλ. δίχειλη, ανώτερο χείλος μορφής καλύπτρας, πορφυρό και λευκό ή κίτρινο. Κάψα υποσφαιρική. Σπέρματα πολυάριθμα. Στο γένος μεταφέρθηκαν πρόσφατα και τα 2 είδη που υπάρχουν αυτοφυή στην χώρα μας, τα Parentucellia lalifolia και Parentucellia viscosa, περιγράφονται δε στο παλαιό τους γένος

Chaenorhinum

Ετήσιες ή πολυετείς πόες. Φύλλα ακέραια, με μικρό μίσχο και συνήθως τα κατώτερα αντίθετα, επιφυή αντίθετα ή κατ’εναλλαγήν τα ανώτερα, εκείνα που υποβαστάζουν άνθη πάντα κατ’εναλλαγήν. Άνθη σε επάκριους βρακτιοφόρους απλούς βότρεις ή μονήρη στις μασχάλες των φύλλων. Κάλυκας βαθειά και κάπως άνισα 5-λοβος. Στεφάνη με ± κυλινδρικό σωλήνα με πλήκτρο στη βάση, δίχειλη με το ανώτερο χείλος δίλοβο, κατώτερο 3-λοβο, με ύβο που κλείνει το στόμιο του σωλήνα. Στήμονες 4 διδύναμοι, έγκλειστοι. Κάψα λοξώς ωοειδής έως υποσφαιρική, με άνισους χώρους, ανοίγει δε με πόρους. Σπέρματα πολυάριθμα.

1.	Φύλλα λεπτά όχι σαρκώδη, άνθη σε βλαστό και διακλαδώσεις…..C.minus
	a.	κάλυκας 2-2,5 χιλ., στεφάνη 5 χιλ., ωχροκίτρινη.....ssp.idaeum
	aa.	κάλυκας 3-5 χιλ., στεφάνη 6-9 χιλ., ιώδης στικτή με κίτρινο....	b
	b.	ποδίσκοι 3-9 χιλ στην καρποφορία, κάψα γλοβοειδής, συνήθως βραχύτερη του κάλυκα.....ssp.litorale
	bb.	ποδίσκοι (5-) 8-20 χιλ στην καρποφορία, κάψα επιμήκως ωοειδής, περίπου ίση με τον κάλυκα.....ssp.minus
1α.	Φύλλα παχιά σχεδόν σαρκώδη, άνθη μόνο στην κορυφή του βλαστού…..		2
2.	Βλαστός όρθιος απλός…..C.rubrifolium
2α.	Βλαστός διάχυτος ανιών πολύκλαδος…..C.origanifolium

Cymbalaria

Πόες, συνήθως βραχύβιες πολυετείς, μερικές φορές συμπεριφέρονται σαν ετήσιες, βλαστός κατακείμενος έως ανιών. Φύλλα νεφροειδή έως υποκυκλικά, με μίσχο, με παλαμοειδή νεύρω-ση, ακέραια έως παλαμοειδώς λοβώδη. Άνθη μονήρη στις μασχάλες των φύλλων, κάλυκας βαθειά 5-λοβος, τμήματα κάπως άνισα. Στεφάνη, στήμονες και κάψα όπως στην Linaria.

 

1.	Φύλλα και βλαστοί λείοι ή μόνον περιστασιακά με τρίχες στα νεαρά όργανα.....		2
1α.	Φύλλα και βλαστοί τριχωτοί.....		3
2.	Κάψα διαρρηκτή. Περισσότερα από 10 σπέρματα σε κάθε κάψα. Σπέρματα 0,9-1,3 χιλ. μήκους, ελεύθερα μεταξύ τους.....C.muralis ssp.muralis
2α.	Κάψα αδιάρρηκτη, 2-6 σπέρματα σε κάθε κάψα. Σπέρματα 3,5-5,6 μήκους, σχηματίζοντας ένα σύμπλεγμα σε κάθε χώρο.....C.longipes
3.	Κάλυκα λοβοί 2,3-3,7 χιλ. μήκους στην άνθηση. 17-25 σπέρματα σε κάθε κάψα. Σπέρματα 0,6-0,8 χιλ. μήκους.....C.spetae
	8-14 σπέρματα σε κάθε κάψα. Σπέρματα ίσα σε μέγεθος ή με ομοιόμορφα μειούμενο μέγεθος προς την κορυφή της κάψας, 0,8-3,3 χιλ. μήκους. Σπέρματα κυψελωτά, μερικές φορές στην βάση του σπέρματος με ± σαφείς νευρώσεις.....C.minor
	a.	Σπέρματα κυψελωτά με κανονικές ασθενείς νευρώσεις. Σπέρματα ± ίσου μεγέθους, κάθε σπέρμα 0,8-1,3 χιλ. μήκους....C.minor ssp. minor
	aa.	Σπέρματα με σαφείς νευρώσεις, νευρώσεις μειούμενες προς την κορυφή της κάψας, κάθε σπέρμα 0,9-3,3 χιλ. μήκους.....C.minor ssp.dodekanesi
3α.	Κάλυκα λοβοί 0,5-2 χιλ.μήκους στην άνθηση, 2-14 σπέρματα σε κάθα κάψα. Σπέρματα 0,8-5,6 χιλ. μήκους.....		4
4	8-14 σπέρματα σε κάθε κάψα. Σπέρματα ίσα σε μέγεθος ή με ομοιόμορφα μειούμενο μέγεθος προς την κορυφή της κάψας, 0,8-3,3 χιλ. μήκους.  Σπέρματα κυψελωτά, μερικές φορές στην βάση του σπέρματος με ± σαφείς νευρώσεις.....C.minor
	a.	Σπέρματα κυψελωτά με κανονικές ασθενείς νευρώσεις. Σπέρματα ± ίσου μεγέθους, κάθε σπέρμα 0,8-1,3 χιλ. μήκους....C.minor ssp. minor
	aa.	Σπέρματα με σαφείς νευρώσεις, νευρώσεις μειούμενες προς την κορυφή της κάψας, κάθε σπέρμα 0,9-3,3 χιλ. μήκους.....C.minor ssp.dodekanesi
4α.	4-10 σπέρματα σε κάθε κάψα. Σπέρματα διαφορετικού μεγέθους, 1,3 -4,8 χιλ. μήκους. Σπέρματα ουλώδη με μορφής πτερυγίου νευρώσεις.....		5
5.	Σπέρματων νευρώσεις έντονες με δακτυλοειδές σχήμα, κυκλική κορυφή ή με πολλές τριγωνικές προεξοχές.....C.acutiloba
	a.	Σπέρματα με πολυάριθμες προεξοχές με τριγωνική απόληξη....C.acutiloba ssp.acutiloba
	aa.	Σπέρματα με προεξοχές με κυκλική απόληξη.....C.acutiloba ssp.paradoxa
5α.	Σπερμάτων νευρώσεις αβαθείς, τμήματα με κυκλική κορυφή.....C.microcalyx
	a.	Σπέρματα όλα εμφανώς χωρισμένα μεταξύ τους.....C.minor ssp.microcalyx
	aa.	Σπέρματα, τουλάχιστον μερικά, σε ομάδες.....C.minor ssp.heterosepala

Digitalis

Πολυετείς πόες, σπάνια ξυλώδεις στη βάση. Φύλλα, κατ’εναλλαγήν, μεγάλα, συχνά πολλά μαζί με περιθώριο ακέραιο ή οδοντωτό. Βλαστός απλός ή διακλαδισμένος από την βάση. Άνθη ζυγόμορφα, σε πυκνό, επάκριο, συχνά μονόπλευρο, βρακτιοφόρο απλό βότρυ. Κάλυκας 5-λοβος, μεμβρανώδης, δυσδιάκριτα οδοντωτός, συνήθως διηρημένος κατά μήκος της κάτω πλευράς. Στεφάνη με κυλινδρικό σωλήνα, απότομα κυρτούμενη κοντά στο μέσον, δίχειλη, ανώτερο χείλος όρθιο, ακέραιο ή περίβρωτο, κατώτερο χείλος απλωτό, 2(3)-λοβο. Στήμονες 4,  διδύναμοι, έγκλειστοι. Στύλος 2-λοβος. Κάψα συνήθως αδιάρρηκτη, σπέρματα 1-2.

1.	Μεσαίος λοβός κάτω χείλους της στεφάνης μεγαλύτερο των πλαγίων…..		2
1α.	Μεσαίος λοβός κάτω χείλους της στεφάνης μικρότερος ή ίσος των πλαγίων…..		4
2.	Ράχη της ταξιανθίας λεία…..		3
2α.	Ράχη της ταξιανθίας αδενωδώς τριχωτή…..D.lanata
3.	Φύλλα βάσεως χνουδωτά από κάτω με χείλη λίγο βλεφαριδωτά....		a
	a.	Σέπαλα λεία, με εφανές μεμβρανώδες περιθώριο.....D.ferruginea
	aa.	Σέπαλα τριχωτά, χωρίς εμφανές περιθώριο.....D.cariensis
3α.	Φύλλα λεία και από τις 2 πλευρές όπως και τα χείλη…..D.laevigata
4.	Στεφάνη κωδωνοειδής μεγαλύτερη των 30 χιλ. μήκους με καστανόχρωμες φλέβες εσωτερικά…..D.grandiflora
4α.	Στεφάνη σωληνοειδής μικρότερη των 20 χιλ. μήκους πρασινοκίτρινη, ιξώδης…..D.viridiflora

Euphrasia

Ετήσιες (σπάνια πολυετείς) ημιπαρασιτικές πόες. Φύλλα αντίθετα, τα κατώτερα συνήθως μικρά, με αυξανόμενο μέγεθος προς τα πάνω, αμβλέως και ακανόνιστα οδοντωτά. Άνθη ζυγόμορφα, σε βρακτιοφόρους, επάκριους, σταχυόμορφους, απλούς βότρεις, βράκτια μεγάλα φυλλόμορφα, βρακτίδια απουσιάζουν. Κάλυκας σωληνοειδής ή κωδωνοειδής, 4-λοβος, πιο βαθειά διηρημένος στο μέσον από ότι πλευρικά. Στεφάνη λευκή έως πορφυρή, με ιώδεις φλέβες με μια κίτρινη κηλίδα στο κάτω χείλος και τον φάρυγγα, χείλος δίλοβο, ανώτερο χείλος μορφής κράνους, κατώτερο μεγαλύτερο, επίπεδο, απλωτό, 3-λοβο με λοβούς περίβρωτους. Στήμονες 4, διδύναμοι. Στίγμα κεφαλιόμορφο. Κάψα τοιχοραγής.

1.	Μεσαία και ανώτερα φύλλα φέρουν αδενώδεις τρίχες με πολυκύτταρο ποδίσκο 10-12 φορές μεγαλύτερο του αδένα…..rostkoviana group
	a.	στεφάνη έως 7 χιλ…..E.hirtella	b
	aa.	στεφάνη μεγαλύτερη των 7 χιλ…..E.rostkoviana
1α.	Μεσαία και ανώτερα φύλλα χωρίς αδενώδεις τρίχες ή αδενώδεις τρίχες με ποδίσκο 1-2 κυττάρων, έως 6 φορές μεγαλύτερο του αδένα…..		2
2.	Κάψα λεία, ή με λίγες μικρές βλεφαρίδες, τουλάχιστον μερικά φύλλα  με αραιή οδόντωση…..E.salisburgensis
2α.	Κάψα με μεγάλες βλεφαρίδες και πολυάριθμες τρίχες, όλα τα φύλλα με συνεχή οδόντωση…..		3
3.	Στεφάνη τουλάχιστον 7,5 χιλ…..stricta group
	a.	στεφάνη 4,5-6,5 χιλ…..E.liburnica
	aa.	στεφάνη (6-)7-11 χιλ…..	b
	b.	κάψα 4-5,5 χιλ., μήκους 2,5-3,5 φορές του πλάτους της, διακλαδώσεις σε 2-6 ζεύγη ή περισσότερα, κατώτερα άνθη στα μεσογονάτια (3-)7-14(-18), φυτά με έντονες πορφυρές κηλίδες…..E.stricta
	bb.	κάψα 5-7 χιλ., μήκους 3-5 φορές του πλάτους της, διακλαδώσεις σε 0- 3 (-6) ζεύγη, κατώτερα άνθη στα μεσογονάτια (-4)5-8(-9), φυτά χωρίς  ή με ελαφρά πορφυρές κηλίδες…..E.pectinata
3α.	Στεφάνη έως 7,5 χιλ…..		4
4.	Φύλλα βάσεως στο 6ο ή ανώτερο γόνατο…..stricta group
4α.	Φύλλα βάσεως στο γόνατο 5(-6) ή χαμηλότερα.....		5
5.	Βλαστού μεσογονάτια τουλάχιστον 2,5 φορές μεγαλύτερα των φύλλων....		6
5α.	Βλαστού μεσογονάτια μικρότερα από 2,5 φορές των φύλλων.....		7
6.	Κατώτερα ανθοφόρα φύλλα βαθειά πριονωτά έως κτενοειδή.....stricta group
6α.	Κατώτερα ανθοφόρα φύλλα αμβλέως οδοντωτά ή ελαφρώς πριονωτά.....E.minima
7.	Στεφάνη τουλάχιστον 6 χιλ.....stricta group
7α.	Στεφάνη έως 6 χιλ.....		8
8.	Κατώτερα ανθοφόρα φύλλα ωοειδή έως ρομβοειδή, κατώτερο ζεύγος όρθιο.....stricta group
8α.	Κατώτερα ανθοφόρα φύλλα ευρέως ωοειδή ή δελτοειδή έως υποκυκλικά, κατώτερο ζεύγος φύλλων απλωτό.....E.minima

 Gratiola officinalis

Πολυετής πόα 20-30 εκ.  ύψους με ρίζωμα έρπον και βλαστό όρθιο, κοίλο, 4-γωνικό στην κορυφή. Φύλλα αντίθετα, επιφυή, λογχοειδή, τρίνευρα, οδοντωτά-πριονωτά στο πάνω μέρος. Άνθη μονήρη, μασχαλιαία, σε νηματοειδή ποδίσκο μικρότερο του φύλλου. Στεφάνη κιτρινόλευκη με ερυθρές φλέβες και λευκορόδινα χείλη 15-18 χιλ. μήκους, σωληνοειδής-χοανοειδής, δίχειλη με το πάνω χείλος ακέραιο ή δις οδοντωτό και το κάτω χείλος 3-λοβο. Στήμονες 4 από τους οποίους οι 2 χωρίς ανθήρες, άγονοι.

Kickxia

Ετήσιες ή πολυετείς πόες, βλαστός έρπων ή αναρριχώμενος. Φύλλα κατ’εναλλαγήν (τα κατώτερα μερικές φορές αντίθετα), ωοειδή, δίλοβα στη βάση ή βελοειδή. Άνθη μονήρη στις μασχάλες των φύλλων (σπάνια συναθροισμένα σε στάχεις, βότρεις ή πλευρικές διακλαδώσεις). Κάλυκας με 5 σχεδόν ίσους λοβούς. Στεφάνη και στήμονες σαν την Linaria. Κάψα ± σφαιρική, με 2 ισομεγέθεις χώρους που ο καθένας ανοίγει με ένα απλό μεγάλο πόρο με αποσπώμενο πώμα.

1.	Φύλλα, όλα με κυκλική ή καρδιοειδή βάση χωρίς λοβούς ή ωτίδια…..		2
2.	Λοβοί κάλυκα 4,5-8×2-4 χιλ. στην καρποφορία, ± ωοειδώς καρδιοειδείς, στεφάνη 10-15 χιλ.…..K.spuria
		Αραιά έως μέτρια τριχωτό. Βλαστός συνήθως απλός.....ssp.spuria
		Βλαστοί με λεπτοφυείς, ελικοειδείς, μικρόφυλλες, πλευρικές ανθοφόρες διακλαδώσεις.....ssp.integrifolia
2α.	Λοβοί κάλυκα περ. 3×1 χιλ.στην καρποφορία, γραμμοειδώς λογχοειδείς, στεφάνη 8-11 χιλ......K.lanigera
1α.	Φύλλα, τουλάχιστον μερικά τριγωνικά ή βελοειδή στη βάση.....		2
2.	Πλήκτρο έντονα κυρτό, σπέρματα με φυμάτια.....K.commutata
	a.	Μεσαία φύλλα ευρέως ωοειδώς βελοειδή, αμβλέα, τα ανώτερα κάπως στενότερα. Μίσχοι σπάνια μεγαλύτεροι από το διπλάσιο του υποβαστάζοντος φύλλου.....ssp.commutata
	aa.	Διακλαδώσεις μεγαλύτερες και λεπτοφυέστερες από το a. Φύλλα βραχέως οξέα, σπάνια στενότερα, τα ανώτερα από αυτά των διακλαδώσεων λογχοειδώς βελοειδή, πολύ μικρά. Μίσχοι 2-6 φορές μεγαλύτεροι του υποβαστάζοντος φύλλου.....ssp.graeca
2α.	Πλήκτρο ± ευθύ, σπέρματα κυψελωτά.....K.elatine
	a.	Κύριες διακλαδώσεις διάχυτες ανιούσες, λεπτοφυείς, συχνά μάλλον αραιά τριχωτές, δευτερεύουσες διακλαδώσεις λίγες ή απουσιάζουν.....ssp.elatine
	aa.	Κύριες διακλαδώσεις ανιούσες, σχετικά ισχυρές, πυκνά τριχωτές, συνήθως με αρκετές βραχείς, απλωτές, ανθοφόρες δευτερεύουσες διακλαδώσεις.....ssp.crinita

Lathraea

Πολυετείς παρασιτικές πόες χωρίς χλωροφύλλη, φύλλα σαρκώδη λεπιόμορφα. Άνθη ζυγόμορφα σε επάκριους απλούς βότρεις. Κάλυκας κωδωνοειδής ± άνισα 4-λοβος. Στεφάνη με κυλινδρικό σωλήνα και διμερές χείλος, το ανώτερο ακέραιο κυρτό, το κατώτερο ακέραιο ή βραχέως 3-λοβο. Στήμονες 4 διδύναμοι, έγκλειστοι υπό το άνω χείλος της στεφάνης ή μόλις προεξέχοντες από αυτό, καρπός κάψα.

 

1.	Βότρυς μονόπλευρος, ± κεκλιμένος…..L.squamaria
1α.	Βότρυς κυλινδρικός, όρθιος…..L.rodopea

Limosella aquatica

Μικρό λείο ετήσιο 1-5 εκ., με ή χωρίς παραφυάδες ριζοβολούσες στα γόνατα και παράγουσες νέα φυτά. Φύλλα βάσεως σε ρόδακα, νεαρά ή λίγο διαμορφωμένα φύλλα σμηριγγοειδή, ώριμα φύλλα με ελλειψοειδές, αμβλύ, ακέραιο έλασμα (5-)8-12(-17)×1-3(-6) χιλ. στενούμενο σε μίσχο (5-)15-35(-40) χιλ. άνθη όλα στην βάση, μονήρη στις μασχάλες των φύλλων. Μίσχοι 4-12(-20) χιλ., όρθιοι στο άνθος, κυρτοί στον καρπό, συνήθως 2-3 φορές βραχύτεροι των φύλλων στα καλώς διαμορφωμένα φυτά ή περιστασιακά επικαλυπτόμενα φύλλα σε φτωχά διαμορφωμένα φυτά. Κάλυκας 1-2 χιλ, με 4-5 ίσα, τριγωνικώς ωοειδείς λοβούς. Στεφάνη 4-5-μερής, μόλις προεξέχουσα του κάλυκα, τροχοειδής, λευκή, μερικές φορές στικτή με ιώδες ή πορφυρές γραμμώσεις, σωλήνας περ. 1,5 χιλ. Στήμονες 4. Στύλος βραχύς, παραμένων, κάψα 2,5-3 χιλ, ευρέως ελλειψοειδής, με 2 βαλβίδες, που ανοίγει με κατά μήκος σχισμές. Σπέρματα πολυάριθμα, μικρά, στενώς ελλειψοειδή. Υδρόβιο φυτό, περιστασιακά υδροχαρές.

Linaria

Ετήσιες ή πολυετείς πόες, φύλλα απλά, ακέραια, επιφυή συνήθως στενά, τα κατώτερα σε σπονδύλους, τα ανώτερα κατ’εναλλαγήν. Άνθη σε επάκριους, βρακτιοφόρους απλούς βότρεις ή στάχεις, σπάνια μονήρη στις μασχάλες των φύλλων. Κάλυκας βαθειά και ανίσως 5-λοβος, ανώτεροι λοβοί συνήθως μεγαλύτεροι, πολύ σπάνια μικρότεροι. Στεφάνη σωληνοειδής, με πλήκτρο στη βάση,  λεία εκτός από τον ουρανίσκο, ανώτερο χείλος δίλοβο, κατώτερο 3-λοβο, με διόγκωση που κλείνει τον φάρυγγα του σωλήνα. Στήμονες 4, διδύναμοι, έγκλειστοι. Στίγμα επάκριο, συχνά περίβρωτο. Κάψα ± σφαιρική, με ίσους χώρους που ανοίγει με επιμήκεις σχισμές στο πάνω μισό.

1.	Ποδίσκοι καρπών ισομήκεις ή μακρύτεροι του κάλυκα.....		2
1α.	Ποδίσκοι καρπών βραχύτεροι του κάλυκα.....		6
2.	Άνθη βαθέως ιώδη ή κυανά.....		3
2α.	Άνθη κίτρινα.....		4
3.	Βλαστοί όρθιοι.....L.pelisseriana
3α.	Βλαστοί κατακείμενοι-ανιόντες.....L.alpina
4.	Σπέρματα πεπιεσμένα με χείλη πτερυγωτά.....		5
4α.	Σπέρματα τριγωνικά, όχι πτερυγωτά στα χείλη.....L. genistifolia
	a.	Στεφάνη 20-50 χιλ., φύλλα συνήθως μικρότερα του 4-πλασίου του πλάτους τους.....ssp.dalmatica
	aa.	Στεφάνη 13-22 χιλ., φύυλα συνήθως τουλάχιστον 4-πλάσιου μήκους από το πλάτος τους.....ssp.genistifolia
5.	Στεφάνη 16-22 χιλ. μήκους. Βότρυς λείος. Κάψα 4-6 χιλ. υποσφαιρική, διπλάσια του κάλυκα.....L.angustissima
5α.	Στεφάνη 20-30 χιλ. μήκους. Βότρυς με ποδίσκους ανθέων αδενώδεις. Κάψα 6-8 χιλ. ωοειδής, τριπλάσια του κάλυκα.....L.vulgaris
6.	Κάλυκας λείος.....		7
6α.	Κάλυκας χνουδωτός-αδενώδης.....		8
7.	Φύλλα γραμμοειδή ή γραμμοειδή-λογχοειδή με 1 νεύρωση, τα ανώτερα κατ’  έναλλαγήν.....L.chalepensis
7α.	Φύλλα πλατειά ωοειδή με 3 νευρώσεις, όλα σε τριμερείς σπονδύλους.....L.triphylla
8.	Φύλλα ωοειδή ή προμήκη-λογχοειδή με 3 νευρώσεις. Πλήκτρο βραχύτατο περιορισμένο σε κωνικό ύβο.....L.micrantha
8α.	Φύλλα στενά-γραμμοειδή με 1 νεύρωση. Πλήκτρο βραχύ ή μακρό.....		9
9.	Πλήκτρο μακρύ διπλάσιο σχεδόν της στεφάνης.....L.peloponnesiaca
9α.	Πλήκτρο βραχύ, μόλις που φθάνει το μήκος της στεφάνης.....L.simplex

Melampyrum

Μονοετείς ημιπαρασιτικές πόες μελανίζουσες στην ξήρανση. Φύλλα αντίθετα, συνήθως ακέραια. Άνθη σε επάκριο, βρακτιοφόρο στάχυ ή απλό βότρυ, βράκτια φυλλόμορφα, με περιθώριο συχνά αιχμηρό ή ελαφρώς επακανθίζοντες οδόντες, σπάνια ακέραιο. Κάλυκας κωδωνοειδής, με 4 σχεδόν οξείς, ακέραιους οδόντες, οι 2 ανώτεροι μεγαλύτεροι. Στεφάνη δίχειλη με σωλήνα κυλινδρικό έως υποκωνικό, διαστελλόμενο προς τα πάνω, ανώτερο χείλος κρανοειδές, συνήθως με περιθώριο ± κυρτό, κατώτερο χείλος με 3 βραχείς ακέραιους λοβούς. Στήμονες 4, διδύναμοι, έγκλειστοι κάτω από το πάνω χείλος της στεφάνης. Κάψα τοιχοραγής.

1.	Ταξιανθία πυκνή, όχι μονόπλευρη, βράκτια πυκνά στεγοειδή αποκρύπτοντα τον βλαστό…..	2
1α.	Ταξιανθία ± χαλαρή, μονόπλευρη, βράκτια αραιά στεγοειδή μη αποκρύπτοντα τον βλαστό…..	5
2.	Βράκτια καρδιοειδή, διπλωμένα κατά μήκος και με κυρτή κορυφή, ταξιανθία εμφανώς 4-γωνική.....M.cristaum
2α.	Βράκτια όχι καρδιοειδή, ± επίπεδα, με κορυφή σπάνια κυρτή, ταξιανθία κυλινδρική ή περιστασιακά 4-γωνική.....	3
3.	Κάτω χείλος στεφάνης με ανάκυρτο περιθώριο, φάρυγγας στεφάνης κλειστός.....	4
3α.	Κάτω χείλος στεφάνης με κυρτό περιθώριο, φάρυγγας στεφάνης ανοικτός.....M.barbarum
4.	Στεφάνη κίτρινη…..M.ciliatum
4α.	Στεφάνη ερυθρή ή ερυθροϊώδης…..M.arvense
5.	Βράκτια κτενοειδή, με οδόντες που καταλήγουν σε κυρτή ακίδα 8-10 χιλ……M.heracleoticum
5α.	Ακέραια ή με περίγραμα τριχών, χωρίς οδόντες με μεγάλη ακίδα.....M.sylvaticum

Misopates orontium

Σαν το Antirrhinum αλλά ετήσιο, βλαστός (5-)20-50 εκ., όρθιος, διακλαδισμένος φειδωλά, λείος έως αραιά τριχωτός προς τα κάτω, αδενωδώς χνοώδης προς τα πάνω. Φύλλα γραμμοειδή έως επιμήκως ελλειψοειδή, με μικρό μίσχο, αντίθετα τα κατώτερα, συχνά κατ’εναλλαγήν τα ανώτερα. Άνθη σε χαλαρό, επάκριο απλό βότρυ, βράκτια όμοια με τα φύλλα αλλά με μειούμενο μέγεθος προς τα πάνω, ποδίσκοι πολύ βραχείς στην άνθηση, έως 4 χιλ. στον καρπό. Κάλυκας με άνισους γραμμοειδείς λοβούς. Στεφάνη ίση ή μικρότερη του κάλυκα, ρόδινη (σπάνια λευκή). Κάψα ωοειδής, υβώδης.

Odontites

Ετήσιες ημιπαρασιτικές πόες. Φύλλα αντίθετα, επιφυή, συνήθως στενά, ακέραια ή δυσδιάκριτα (σπάνια εμφανώς) οδοντωτά. Άνθη ζυγόμορφα, σε επάκριο βρακτιοφόρο, σταχυόμορφο, μονόπλευρο απλό βότρυ, βράκτια μικρότερα από τα φύλλα. Κάλυκας σωληνοειδώς κωδωνοειδής με 4 οδόντες. Στεφάνη με κυλινδρικό σωλήνα και δίλοβο χείλος, ανώτερο χείλος ακέραιο έως ελαφρά δίλοβο, κατώτερο χείλος 3-λοβο με ακέραιους ή λίγο περίβρωτους λοβούς. Στήμονες 4, διδύναμοι. Στίγμα κεφαλιόμοφο, σπέρματα μάλλον λίγα.

 

1.	Στεφάνη ρόδινη, ιώδης ή λευκή, χωρίς κίτρινα στίγματα.....O.vernus
	a.	Βράκτια μη προεξέχοντα των ανθέων, διακλαδώσεις συνήθως μακρές και ± κυρτές.(συν. O.vulgaris)…..ssp.serotinus
	aa.	Βράκτια προεξέχοντα των ανθέων, διακλαδώσεις (εάν υπάρχουν) συνήθως βραχείες και σχεδόν όρθιες.....ssp.vernus
1α.	Στεφάνη κίτρινη, μερικές φορές στικτή με ερυθρό ή ρόδινο.....		2
2.	Θάμνοι, με μη ανθοφόρους βλαστούς από την βάση.....O.linki
2α.	Ετήσια, συχνά με ξυλώδη βλαστό, αλλά χωρίς μη ανθοφόρους βλαστού από την βάση.....		3
3.	Στεφάνη 9-25 χιλ..(συν.Macrosyringion glutinosum)…..O.glutinosus
3α.	Στεφάνη 5-9 χιλ....O.luteus

Parentucellia

Μονοετείς ημιπαρασιτικές πόες, βλαστοί αδενωδώς τριχωτοί με δασύ, τραχύ τρίχωμα, διακλαδισμένοι, όλα τα βράκτια γραμμοειδώς λογχοειδή, ακέραια, βραχύτερα του κάλυκα, οδόντες κάλυκα βραχέως οξείς, στεφάνη ερυθροϊώδης, λευκωπή ή κίτρινη αλλάζοντας σε ερυθροκαστανή, κάψα βραχύτερη του κάλυκα.

1.	Βράκτια και ανώτερα φύλλα παλαμέλοβα του αυτού μήκους και πλάτους, άνθη ερυθροϊώδη ή λευκωπά (συν. Bellardia latifolia).....P.latifolia
1α.	Βράκτια και ανώτερα φύλλα οδοντωτά, πολύ μακρύτερα του πλάτους τους, αν-θη κίτρινα(συν. Bellardia viscosa).....P.viscosa

Pedicularis

Πολυετείς ημιπαρασιτικές πόες. Φύλλα συνήθως κατ’εναλλαγήν (σπάνια αντίθετα ή σε σπονδύλους), συνήθως πτεροσχιδή, τα κατώτερα με μεγάλο μίσχο, τα ανώτερα σχεδόν επιφυή. Άνθη σε επάκριους, βρακτιοφόρους στάχεις ή απλούς βότρεις, βράκτια φυλλόμορφα. Κάλυκας σωληνοειδής έως κωδωνοειδής, 5-οδοντωτός, ± δίχειλος. Στεφάνη με κυλινδρικό ή υποκωνικό σωλήνα, δίλοβη, ανώτερο χείλος κρανοειδές, πλευρικά πιεσμένο, κατώτερο 3-λοβο, συνήθως απλωτό. Στήμονες 4, διδύναμοι, ανθήρες λείοι. Κάψα τοιχοραγής.

1.	Ανώτερο χείλος στεφάνης με ακρότομη κορυφή ή κυκλική, ποτέ με ράμφος, ποτέ οδοντωτή (σπάνια με 2 πολύ μικρούς οδόντες…..	2
1α.	Ανώτερο χείλος στεφάνης καταλήγει σε ράμφος, ή σε 2 οδόντες.....	4
2.	Ανώτερα φύλλα βλαστού και βράκτια σε ομάδες των 3-4.....P.verticillata
2α.	Ανώτερα φύλλα και βράκτια κατ’εναλλαγήν…..	3
3.	Στεφάνη εντελώς κίτρινη.....P.hoermanniana
3α.	Στεφάνη ερυθρή ή ρόδινη, τουλάχιστον εν μέρει.....P.olympica
4.	Στεφάνη ρόδινη, ερυθρή ή πορφυρή.....P.petiolaris
4α.	Στεφάνη κιτρινωπή.....	5
5.	Οδόντες κάλυκα πλατύτεροι από το μήκος τους, αμβλείς.....P.comosa
5α.	Οδόντες κάλυκα μήκους τουλάχιστον ίσο με το πλάτος τους, σχεδόν οξείς.....	6
6.	Οδόντες κάλυκα μήκους ίσου με το πλάτος τους.....P.brachyodonta
6α.	Οδόντες κάλυκα μήκους 2-3 φορές μεγαλύτερου του πλάτους τους.....	7
7.	Ταξιανθία αραιά τριχωτή.....P.leucodon
7α.	Ταξιανθία εριώδης ή χνοωδώς δασύτριχη.....	8
8..	Κάλυκας αδενωδώς τριχωτός.....P.graeca
8α.	Κάλυκας μη αδενωδώς τριχωτός.....P.friderici-augusti

Rhinanthus 

Ετήσιες ημιπαρασιτικές πόες. Φύλλα αντίθετα, επιφυή, ακέραια έως οδοντωτά. Άνθη σε επάκριους βρακτοφόρους σταχυόμορφους βότρεις. Κάλυκας πλευρικά πιεσμένος, ωοειδής έως υποκυκλικός, βραχέως 4-οδοντωτός, ανώτερο μέρος πιο βαθειά διηρημένο. Στεφάνη ως επί το πλείστον κίτρινη, με μακρύ σωλήνα και δίλοβο χείλος, ανώτερο χείλος κρανοειδές, πιεσμένο, με 2 οδόντες, κατώτερο χείλος ελαφρώς βραχύτερο από το επάνω, 3-λοβο. Στήμονες 4 διδύναμοι, έγκλειστοι υπό το άνω χείλος της στεφάνης, λοβοί ανθήρων τριχωτοί. Κάψα με λίγα δισκοειδή σπέρματα.

1.	Οδόντες ανώτερου χείλους στεφάνης μικρότεροι του 1 χιλ., κυκλικοί, σωλήνας στεφάνης ευθύς…..R.minor
1α.	Οδόντες ανώτερου χείλους στεφάνης τουλάχιστον 1 χιλ., σωλήνας  στεφάνης ± κυρτός…..	2
2.	Οδόντες ανώτερου χείλους στεφάνης 1 χιλ., ίσου μήκους και πλάτους, ±  4-γωνικοί…..	3
2α.	Οδόντες ανώτερου χείλους στεφάνης 1,5-2,5Χ0,5-1 χιλ…..	4
3.	Βράκτια με πυκνό αδενώδες τρίχωμα…..R.pubescens
3α.	Βράκτια λεία ή σχεδόν λεία…..R.pindicus   -με πυκνό αδενώδες περιθώριο και οδόντες, οδόντες ανώτερου χείλους στεφάνης κωνικοί……R.sintenisii
4.	Κάλυκας ευκρινής και ± πυκνά αδενωδώς τριχωτός, τουλάχιστον στα χείλη…..	5
4α.	Κάλυκας χωρίς αδενώδεις τρίχες, ή σπάνια με λίγες στα χείλη…..	6
5.	Βλαστός και ανώτερα βράκτια αδενωδώς χνοώδη, εξωτερικό του κάλυκα λείο στην καρποφορία.....R.rumelicus
5α.	Βλαστός και ανώτερα βράκτια σχεδόν λεία, εξωτερική πλευρά του κάλυκα λεία στην καρποφορία.....R.wagneri
6.	Οδόντες κάλυκα και βράκτια με απότομα μειούμενο μέγεθος  προς την κορυφή.....R.melampyrioides
6α.	Οδόντες κάλυκα και βράκτια άνισα ή με σταδιακά μειούμενο μέγεθος προς την κορυφή.....R.mediterraneus

Rhynchocorys elephas

Πολυετές φρύγανο 10-50 εκ.  με έρπων ρίζωμα. Φύλλα αντίθετα, βραχύμισχα, πριονωτά, ωοειδή,. Άνθη κίτρινα, ζυγόμορφα, επιφυή σε επάκριο σταχυόμορφο βότρυ. Κάλυκας κωδωνοειδής με 5 οδόντες, 2-χειλος. Στεφάνη σωληνοειδής, σωλήνας ισομήκης ή λίγο μακρύτερος του 2-χειλου κάλυκα με ανώτερο χείλος μορφής προβοσκίδας.  Στήμονες 2+2.

Scrophularia

Πόες ή μικροί θάμνοι, βλαστός όρθιος ή ανιών. Φύλλα συνήθως αντίθετα, σπάνια τα ανώτερα κατ’εναλλαγήν, ακέραια έως δις πτεροειδή. Άνθη σε κύματα (σπάνια κύμα μειούμενο σε απλό άνθος) στις μασχάλες των φύλλων ή βρακτίων, σχηματίζοντας ± ευκρινή επάκριο, απλό ή σύνθετο βότρυ. Κάλυκας 5-λοβος. Στεφάνη με βραχύ, ± σφαιρικό σωλήνα και δίλοβο χείλος. Γόνιμοι στήμονες 4, κάπως διδύναμοι, ο 5ος άγονος στήμονας (στημονώδες) έχει μορφή λεπίου, σπάνια απουσιάζει. Κάψα φραγμοραγής. Σπέρματα πολυάριθμα, ωοειδή, ρικνά.

1.	Φύλλα, τα περισσότερα, πτεροσχιδή, 3-μερή ή βαθειά πτεροειδή.....					2
1α.	Φύλλα, τα περισσότερα, ακέραια έως ανωμάλως οδοντωτά ή λίγο πτεροειδή.....					7
2.	Στεφάνη 3-5(-8) χιλ., στημονώδες γραμμοειδές ή λογχοειδές ή απουσιάζει.....canina group
	a.	κύματα 1-2-(-3) άνθη, ποδίσκοι με αγκάθια.....S.spinulescens
	aa.	b.		κύματα με 3-11(-25) άνθη, ποδίσκοι συνήθως όχι αγκαθωτοί…..S.canina
				c.	στεφάνη ομοιόχρωμη.....ssp.canina
				cc.	Στεφάνη με εμφανές λευκωπό περιθώριο.....ssp.bicolor
		bb.		κύματα με 2-7 άνθη, νήματα στημόνων 1,5-2 φορές μακρύτερα της στεφάνης, κάλυκας με ευρύ μεμβρανώδες περιθώριο.....S.floribunda
2α.	Στεφάνη (4-)6-20 χιλ., στημονώδες κυκλικό έως νεφροειδές.....					3
3.	Ποδίσκοι, οι περισσότεροι βραχύτεροι ή ίσοι με τον κάλυκα.....					4
3α.	Ποδίσκοι, οι περισσότεροι μεγαλύτεροι από τον κάλυκα.....					6
4.	Πολυετές, συνήθως με αρκετούς βλαστούς.....S.heterophylla
	a.		Φύλλα συχνά ± σαρκώδη, απλά και αμβλέως οδοντωτά, ή ± πτεροειδή με αμβλείς λοβούς.....ssp.heterophylla
	aa.		Φύλλα λεπτά, απλά και πριονωτά, ή πτεροσχιδή με ± βραχέως οξείς λοβούς(θεωρείται ως ξεχωριστό είδος S.laciniata)…..ssp.laciniata
4α.	Διετή, συνήθως με απλό βλαστό…..					5
5.	Λοβοί φύλλων ωοειδείς έως επιμήκεις, ράμφος κάψας 1 χιλ…..S.lucida
5α.	Λοβοί φύλλων ± γραμμοειδείς, ράμφος κάψας 2-3 χιλ…..S.myriophylla
6.	Βλαστός με πτερύγια στις γωνίες, φύλλα συνήθως με 1 ζεύγος λοβών στην βάση…..(συν. S.lyrata και S.pinardii).....S.auriculata
6α.	Βλαστός καθόλου ή λίγο πτερυγιοφόρος, φύλλα συνήθως με περισσότερα  από    1 ζεύγος λοβών στη βάση…..S.heterophylla
7.	Βλαστός με πτερύγια στις γωνίες…..					8
7α.	Βλαστός χωρίς πτερύγια…..					10
8.	Ρίζωμα με κόμβους, μεμβρανώδες περιθώριο των λοβών του κάλυκα λιγότερο     από 0,5 χιλ. πλάτους…..S.nodosa
8α.	Ρίζωμα χωρίς κόμβους, μεμβρανώδες περιθώριο των λοβών του κάλυκα μεγαλύτερο του 0,5 χιλ. πλάτους…..					9
9.	Στημονώδες σχεδόν επιμήκη, ± ακέραια, φύλλα συχνά καρδιοειδή στη βάση…..S.auriculata
9α.	Στημονώδες πλατύτερα του μήκους τους ± δίλοβα, φύλλα με όχι καρδιοειδή       βάση…..S.umbrosa
10.	Φύλλα λεία ή σχεδόν λεία…..					11
10α.	Φύλλα ± πυκνώς (αν και μερικές φορές λίγο) χνοώδη ή εριώδη…..					15
11.	Ετήσια…..S.peregrina
11α.	Συνήθως πολυετή, φύλλα μερικές φορές διηρημένα…...					12
12.	Περισσότεροι από τους μίσχους βραχύτεροι ή ίσοι με τον κάλυκα…..					13
12α.	Περισσότεροι από τους μίσχους μεγαλύτεροι του κάλυκα…..					14
13.	Στημονώδες κυκλικό ή νεφροειδές…..S.heterophylla
13α.	Στημονώδες γραμμοειδές ή ωοειδές, ή απουσιάζει…..canina group
14.	Φύλλα χνοώδη, τουλάχιστον στις νευρώσεις…..S.scopolii
14α.	Φύλλα λεία…..S.nodosa
15.	Βράκτια ως επί το πλείστον όχι φυλλόμορφα…..					16
15α.	Βράκτια ως επί το πλείστον φυλλόμορφα…...S.aestivalis
16.	Φύλλα λεπτοφυώς αδενωδώς χνουδωτά…..S.heterophylla
16α.	Φύλλα χνοώδη…..S.taygetea

Sibthorpia europaea

Μονοετής έρπουσα πόα που ριζοβολεί στα γόνατα που απαντά σε υγρούς τόπους των αλπικών υψομέτρων. Βλαστοί μαλακοί, νηματοειδείς. Φύλλα κατ'εναλλαγήν με μίσχο μεγαλύτερο συνήθως του ελάσματος, δισκοειδή-καρδιοειδή με 5-7 πλατείς, αβαθείς ακρότομους λοβούς. Άνθη μονήρη σε μασχαλιαίους ποδίσκους βραχύτερους του μίσχου. Στεφάνη 2-πλάσια του κάλυκα, τροχοειδής με 5 ή 4 λοβούς λίγο άνισους. Στήμονες 4 ± ισομήκεις. Στύλος λείος.

Siphonostegia syriaca (συν.Lesquereuxia syriaca)

Πολυετές φρύγανο με βλαστό πυκνώς χνοώδη, όρθιο, απλό ή λίγο διακλαδισμένο. Φύλλα λογχοειδή, επιμήκη, επιφυή, ακέραια. Άνθη ερυθρά σε επάκριο, σταχυόμορφο βότρυ με στεφάνη περίπου 30 χιλ. Κάλυκας 17-20 χιλ. βαθειά 5-λοβος ισομήκης ή μακρύτερος των βρακτίων. Στεφάνη με μακρύ σωλήνα και ανώτερο χείλος επίπεδο.

 Verbascum

Πόες, πολύ σπάνια μικροί θάμνοι. Φύλλα απλά, κατ’εναλλαγήν (πολύ σπάνια αντίθετα), της βάσεως σε ρόδακα. Άνθη σε επάκριους, συνήθως βρακτιοφόρους απλούς βότρεις, στάχεις ή σύνθετους βότρεις. Κάλυκας με 5 ίσους λοβούς. Στεφάνη συνήθως κίτρινη, τροχοειδής, με 5 σχεδόν ίσα πέταλα. Στήμονες 4 ή 5 (μερικές φορές 4 γόνιμοι και 1 στημονώδες), νήματα στημόνων όλα ίσα, ή τα 2 κατώτερα μεγαλύτερα και πιο παχιά από τα ανώτερα, νήματα εριωδώς λευκοκίτρινα ή ιώδη. Κάψα που ανοίγει με διάφραγμα, σπέρματα πολυάριθμα. Στο γένος αυτό υπάρχουν 2 τύποι ανθήρων, εκείνος που οι 2 ή 3 ανθήρες των ανώτερων στημόνων είναι πάντα νεφροειδείς και κάθετοι στο νήμα, εκείνος που οι 2 ανθήρες των κατώτερων στημόνων είναι παράλληλοι με το νήμα. Υπάρχουν και ο τύπος που όλοι οι ανθήρες είναι νεφροειδείς και κάθετοι στο νήμα. Στύλος απλός, νηματοειδής, στίγμα σπατουλοειδές ή ημισφαιρικό. Κάψα σφαιρική έως κυλινδρική με κάθετες οπές. Σπέρματα πολυάριθμα μικρά.

Επειδή αρκετά νέα είδη προστέθηκαν ως αυτοφυή στην χώρα μας, παρακάτω παρουσιάζονται οι κλείδες από την Flora Europaea και ακολουθούν οι κλείδες το Atlas of the Aegean Flora

 

Flora Europaea

 

1.	Θάμνοι με αγκάθια…..V.spinosum
1α.	Πόες χωρίς αγκάθια…..		2
2.	Φυτά ± χωρίς βλαστό (ή βλαστός έως 3 εκ.), μίσχοι άνθους 25-90 χιλ…..V.acaule
2α.	Φυτά με βλαστό τουλάχιστον 10 εκ., μίσχοι άνθους 2-25 χιλ…..		3
3.	Κάθε βράκτιο με ένα απλό άνθος στην μασχάλη του…..		4
3α.	Τουλάχιστον τα κατώτερα βράκτια με μια ομάδα χωριστών ανθέων στην μασχάλη τους…..		16
4.	Άνθη υποβασταζόμενα από φυλλοειδή βράκτια καθώς και από βρακτίδια…..V.ovalifolium
4α.	Φυλλοειδή βράκτια απουσιάζουν…..		5
5.	Ανθήρες όλοι νεφροειδείς, εγκάρσιοι……		6
5α.	Ανθήρες των κατώτερων στημόνων παράλληλοι ή πλάγια τοποθετημένοι σε σχέση με το νήμα…..		10
6.	Μίσχοι ανθέων μικρότεροι από το υποβαστάζον βράκτιο.....V.orientale
6α.	Μίσχοι ανθέων μεγαλύτεροι από το υποβαστάζον βράκτιο.....		7
7.	Μίσχοι ανθέων 2-5 χιλ.....V.limnense
7α.	Μίσχοι ανθέων τουλάχιστον 7 χιλ.....		8
8.	Βλαστός όχι μεγαλύτερος των 25 εκ. μεγαλύτερα φύλλα της βάσεως όχι άνω των 2,5 εκ. πλάτους, στήμονες 4.....V.cylleneum
8α.	Βλαστός 30-100  εκ. ύψους, μεγαλύτερα φύλλα της βάσεως τουλάχιστον 2,5 εκ. πλάτους, στήμονες συνήθως 5.....		9
9.	Φύλλα βάσεως βαθειά οδοντωτώς λοβώδη ή ασθενώς λοβώδη, εριωδώς ουλώδη.....V.xanthophoeniceum
9α.	Φύλλα βάσεως ακέραια ή ελαφρώς κολπωτά ή ασθενώς οδοντωτά-λοβώδη, λεία ή σποραδικώς χνοώδη.....V.phoeniceum -Φυτά από την Μακεδονία με κίτρινα άνθη έχουν περιγραφεί ως V.flavidum
10.	Μίσχοι ανθέων 2-10 χιλ.....		11
10α.	Μίσχοι ανθέων τουλάχιστον 12 χιλ.....		13
11.	Κάλυκας 8-15 χιλ. με πριονωτούς λοβούς, κάψα 9-15 χιλ.....V.creticum
11α.	Κάλυκας 3-9 χιλ. με ακέραιους λοβούς, κάψα 5-9 χιλ.....		12
12.	Στήμονες 4…..daenzeri group
	a.	βράκτια οδοντωτά, έλασμα φύλλων βάσεως ± τριχωτό από κάτω…..	b
	aa.	βράκτια ακέραια, έλασμα φύλλου βάσεως λείο…..	c
	b.	λοβοί φύλλων οξείς…...V.daenzeri
	bb.	λοβοί φύλλων αμβλείς…..V.rupestre
	c.	βλαστός σποραδικά αδενωδώς χνοώδης επάνω, λείος κάτω.....V.roripifolium
	cc.	βλαστός λίγο λεπτώς τριχωτός σε όλο το μήκος.....V.boissieri
12α.	Στήμονες 5.....V.blattaria
13.	Φύλλα χνοώδη ή πυκνώς εριώδη τουλάχιστον από κάτω.....V.arcturus
13α.	Φύλλα λεία, χνοώδη ή αραιά εριώδη.....		14
14.	Κάλυκας 4-8 χιλ., γόνιμοι στήμονες 5.....V.blattaria
14α.	Κάλυκας 3-5 χιλ., γόνιμοι στήμονες 4.....		15
15.	Φύλλα βάσεως 5-11 εκ. πλάτους, φύλλα βλαστού αντίθετα.....V.levanticum
15α.	Φύλλα βάσεως 1,5-5 εκ. πλάτους, φύλλα βλαστού κατ’εναλλαγήν.....daenzeri group
16.	Ανθήρες των κατώτερων στημόνων παράλληλοι ή πλάγια τοποθετημένοι σε σχέση με το νήμα.....		17
16α.	Ανθήρες όλοι νεφροειδείς, εγκάρσιοι.....		30
17.	Ταξιανθία εμφανώς αδενώδης.....		18
17α.	Ταξιανθία ± μη αδενώδης.....		20
18.	Ανώτερα φύλλα βλαστού ευρέως ωοειδή έως κυκλικά, συνήθως σε δέσμες, ταξιανθία ± γναφαλώδης με τραχείες τρίχες αναμεμιγμένες με αδενώδεις…..		a
	a.	Ταξιανθία πυκνά λευκώς γναφαλώδης, κατώτερα νήματα στημόνων 1,5-2 φορές μεγαλύτερα του μήκους των ανώτερων.....V.eriophorum
	aa.	Ταξιανθία πυκνώς αδενώδης αλλά μάλλον αραιά γναφαλώδης, κατώτερα νήματα στημόνων ίσου μήκους με τα ανώτερα.....V.baldacii
18α.	Ανώτερα φύλλα βλαστού τριγωνικά, λογχοειδή έως ωοειδώς λογχοειδή, λίγα και μικρότερα, ταξιανθία χνοώδης με λεπτές, βραχείες, συχνά κίτρινες τρίχες, αργότερα λεία.....		19
19.	Ανώτερα φύλλα βλαστού δελτοειδώς καρδιοειδή.....V.pelium
19α.	Ανώτερα φύλλα βλαστού λογχοειδή έως ωοειδώς επιμήκη, όχι καρδιοειδή.....V.epixanthinum
20.	Ανώτερα φύλλα βλαστού εμφανώς κυρτά προς τα κάτω.....		21
20α.	Ανώτερα φύλλα βλαστού καθόλου ή σπάνια κυρτά προς τα κάτω.....		23
21.	Ανώτερα νήματα στημόνων τριχωτά.....V.thapsus
21α.	Όλα τα νήματα στημόνων λεία.....		22
22.	Τρίχωμα πυκνό, σκληρό και τραχύ.....V.macrurum
22α.	Τρίχωμα ± αραιό, συχνά κάπως γναφαλώδες και μαλακό.....V.densiflorum
23.	Κατώτεροι στήμονες λείοι.....		24
23α.	Κατώτεροι στήμονες εριώδεις τουλάχιστον εν μέρει.....		27
24.	Μίσχοι ανθέων, οι μεγαλύτεροι άνω των 10 χιλ.....		25
24α.	Μίσχοι ανθέων, οι μεγαλύτεροι έως 9 χιλ.....		26
25.	Βράκτια ωοειδώς λογχοειδή.....V.phlomoides
25α.	Βράκτια γραμμοειδή ή γραμμοειδώς λογχοειδή.....V.longifolium
26.	Τρίχες στημόνων λευκές ή κίτρινες.....V.phlomoides
26α.	Τρίχες στημόνων βιολετί.....V.euboicum
27.	Βράκτια υποκυκλικώς δελτοειδή, λεία, μεμβρανώδη.....V.dieckianum
27α.	Βράκτια γραμμοειδή έως ωοειδή, συνήθως με μόνιμο χνούδι, βαμβακώδες.....		28
28.	Ώριμα φύλλα λευκωπώς χνοώδη από πάνω, κάλυμμα τριχών ταξιανθίας ευκρινώς γναφαλώδες.....V.longifolium
28α.	Ώριμα φύλλα ± πράσινα από πάνω, κάλυμμα τριχών ταξιανθίας ± πιεσμένο.....		29
29.	Ταξιανθία διακλαδισμένη.....V.samniticum
29α.	Ταξιανθία απλή, όχι διακλαδισμένη.....V.guicciardii
30.	Κατώτερα φύλλα ευκρινώς λοβώδη.....		31
30α.	Κατώτερα φύλλα όχι λοβώδη.....		39
31.	Φύλλα βάσεως με λοβούς στο 85% τουλάχιστον του πλάτους του ελάσματος    από το μεσαίο νεύρο.....		32
31α.	Φύλλα βάσεως με λοβούς το πολύ μέχρι 60% του πλάτους του ελάσματος από   το μεσαίο νεύρο.....		33
32.	Ταξιανθία συνήθως μη διακλαδισμένη, λοβοί φύλλων της βάσεως ακέραιοι ή  οδοντωτοί.....V.halasscyanum
32α.	Ταξιανθία διακλαδισμένη, λοβοί φύλλων της βάσεως πτεροειδώς λοβώδεις.....V.pinnatifidum
33.	Βράκτια 1-2 χιλ. ταξιανθία λεία.....		34
33α.	Βράκτια 3-15 χιλ., ταξιανθία ± τριχωτή.....		36
34.	Βρακτιόμορφα φύλλα υπάρχουν.....V.nobile -φυτά από την Β.Ελλάδα με πτεροσχιδή και έως ακανόνιστα οδοντωτά τμήματα και στεφάνη 15-20 χιλ. διαμέτρου έχουν περιγραφεί ως V.dingleri
34α.	Βρακτιόμορφα φύλλα απουσιάζουν.....		35
35.	Φύλλα 5-8 εκ. πλάτους, κάψα υποσφαιρική.....V.pseudonobile
35α.	Φύλλα 1,5-4 εκ. πλάτους, κάψα κυλινδρική.....V.cylindrocarpum
36.	Κάλυκας 6-12 χιλ.....V.undulatum
36α.	Κάλυκας 2-6 χιλ.....		37
37.	Τρίχες στημόνων βιολετί.....V.sinuatum
37α.	Τρίχες στημόνων λευκές ή κίτρινες.......................................................................		38
38.	Φύλλα ± λεία από πάνω, ± με μόνιμο και μαλακό κιτρινογκρίζο χνούδι από κάτω.....V.banaticum
38α.	Φύλλα με μαλακό λευκογκρίζο χνούδι και επάνω και κάτω.....V.leucophyllum
39.	Ταξιανθία, βράκτια και κάλυκας αδενωδώς χνοώδη.....		40
39α.	Ταξιανθία, βράκτια και κάλυκας μη αδενωδώς χνοώδη.....		41
40.	Τρίχες στημόνων βιολετί.....V.epixanthinum -πιο εύρωστα φυτά με ωοειδή-ελλειπτικά φύλλα βάσεως.....V.foetidum
40α.	Τρίχες στημόνων λευκές ή κίτρινες......V.glandulosum
41.	Φύλλα βάσεως και τα κατώτερα του βλαστού καρδιοειδή, ακρότομα ή πολύ λίγο σφηνοειδή στη βάση.....		42
41α.	Φύλλα βάσεως και τα κατώτερα του βλαστού βαθμιαία στενούμενα σε μίσχο....		46
42.	Βράκτια και κάλυκας ± λεία.....V.glabratum
42α.	Βράκτια και κάλυκας ± πυκνώς τριχωτά.....		43
43.	Τρίχες στημόνων λευκές ή κίτρινες.....		44
43α.	Τρίχες στημόνων βιολετί.....		45
44.	Φύλλα ωοειδή, οδοντωτά με αμβλείες γωνίες ή σχεδόν ακέραια, κυκλικά ή καρδιοειδή στη βάση, βλαστός ± λευκώς χνουδωτός.....V.delphicum
44α.	Φύλλα επιμήκως αντωοειδή, βαθειά και ανωμάλως οδοντωτά ή λοβώδη, λίγο      σφηνοειδή στη βάση, βλαστός ± λείος.....V.banaticum
45.	Φύλλα βάσεως ακρότομα ή πολύ λίγο σφηνοειδή στη βάση, μίσχοι ανθέων ίσοι με τον κάλυκα.....V.chaixii
45α.	Φύλλα βάσεως καρδιοειδή, μίσχοι ανθέων 2-3 φορές μεγαλύτεροι του κάλυκα …..V.nigrum -Φυτά από το όρος Κυλλήνη με 4-9 δελτοειδείς, σχεδόν ακέραιους λοβούς σε κάθε πλευρά και κάπως γναφαλώδη έχουν περιγραφεί ως V.hypoleucum
46.	Φύλλα πυκνώς λευκωπά ή φαιώς χνουδωτά και από τις 2 πλευρές.....		47
46α.	Φύλλα ώριμα σποραδικώς χνουδωτά έως ± λεία, πράσινα τουλάχιστον από την επάνω πλευρά....		64
47.	Βλαστός και ταξιανθία πυκνά χνουδωτοί.....		48
47α.	Βλαστός και ταξιανθία λεία στην ωρίμανση (μερικές φορές βαμβακωτά στη      νεαρή ηλικία.....		59
48.	Μίσχοι ανθέων μεγαλύτεροι του κάλυκα.....		49
48α.	Μίσχοι ανθέων όχι μεγαλύτεροι του κάλυκα.....		51
49.	Βράκτια γραμμοειδή, ταξιανθία απλή ή λίγο διακλαδισμένη.....V.longifolium
49α.	Βράκτια ωοειδώς λογχοειδή έως λογχοειδή, βλαστός ελεύθερα διακλαδισμένος		50
50.	Τρίχες στημόνων βιολετί.....V.adeliae
50α.	Τρίχες στημόνων λευκές ή κίτρινες.....V.speciosum
51.	Άνθη επιφυή.....		52
51α.	Άνθη με μίσχο 2-8 χιλ.....		53
52.	Ταξιανθία πυκνώς κυλινδρική, προεκτείνονται πέραν του ανθοφόρου άξονα.....V.botuliforme
52α.	Ταξιανθία χαλαρή με πυκνανθείς αλλά και ελεύθερους χώρους, μίσχοι ανθέων απουσιάζουν ή είναι πολύ μικροί μη προεκτεινόμενοι του ανθοφόρου άξονα.....V.mucronatum
53.	Βράκτια ευρέως ωοειδή, ωοειδώς δελτοειδή έως ωοειδώς καρδιοειδή.....		54
53α.	Βράκτια ωοειδώς λογχοειδή, λογχοειδή έως γραμμοειδή.....		56
54.	Λοβοί κάλυκα τριγωνικώς ωοειδείς.....V.lasianthum
54α.	Λοβοί κάλυκα ωοειδώς λογχοειδείς έως λογχοειδείς.....		55
55.	Τρίχωμα ούλο, ταξιανθία ± πυκνή.....V.dieckianum
55α.	Τρίχωμα πιεσμένο, ταξιανθία χαλαρή.....V.undulatum
56.	Βράκτια γραμμοειδή.....V.pulverulentum
56α.	Βράκτια ωοειδώς λογχοειδή έως λογχοειδή.....		57
57.	Ταξιανθία χαλαρή με δέσμες ανθέων αραιά τοποθετημένες.....V.mucronatum
57α.	Ταξιανθία πυκνή με δέσμες ανθέων πυκνά τοποθετημένες ή επικαλυπτόμενες..		58
58.	Λοβοί κάλυκα γραμμοειδείς, στεφάνη 15-20 χιλ. διαμέτρου.....V.reiseri
58α.	Λοβοί κάλυκα ωοειδώς λογχοειδείς, στεφάνη 25-40 χιλ. διαμέτρου.....V.guicciardii
59.	Κάλυκας 5-12 χιλ.....		60
59α.	Κάλυκας 2-5 χιλ.....		61
60.	Βράκτια ωοειδώς λογχοειδή έως γραμμοειδή, λοβοί κάλυκα γραμμοειδείς.....V.reiseri
60α.	Βράκτια υποκυκλικώς δελτοειδή, καρδιοειδή ή ωοειδώς δελτοειδή, λοβοί κάλυκα ωοειδώς λογχοειδείς έως λογχοειδείς.....V.dieckianum
61.	Φύλλα εμφανώς οδοντωτά με αμβλεία κατάληξη στους οδόντες, τουλάχιστον   του βλαστού κυρτά προς τα κάτω .....V.mucronatum
61α.	Φύλλα ακέραια ή αφανώς οδοντωτά, του βλαστού όχι κυρτά προς τα κάτω.....		62
62.	Τρίχες στημόνων βιολετί.....V.mallophorum
62α.	Τρίχες στημόνων λευκές ή κίτρινες.....		63
63.	Ταξιανθία χαλαρή, κάψα κυλινδρική διπλάσιου μήκους από το πλάτος της…..V.haussknechtii -φυτά με πυκνά αδενώδη βράκτια και λοβούς κάλυκα έχουν περιγραφεί ως V.dimonei
63α.	Ταξιανθία πυκνή, κάψα ωοειδώς σφαιρική λίγο μεγαλύτερου μήκους από  το      πλάτος της.....V.pulverulentum
64.	Ανώτερα βράκτια εμφανώς υποκυκλικά-δελτοειδή, ± λεία.....V.dieckianum
64α.	Ανώτερα βράκτια αφανή, ωοειδώς λογχοειδή έως γραμμοειδή.....		65
65.	Κάλυκας 9-12 χιλ.....V.pentelicum
65α.	Κάλυκας 2-8 χιλ.....		66
66.	Φύλλα βάσεως έως 5 εκ. πλάτους.....V.adenanthum
66α.	Φύλλα βάσεως πλατύτερα των 5 εκ.....		67
67.	Κάψα ωοειδώς κυλινδρική.....V.graecum
67α.	Κάψα ωοειδώς σφαιρική έως ωοειδώς ελλειψοειδής.....		68
68.	Τρίχωμα αποπίπτει σε φολίδες. Ποδίσκοι 2-5(-7) χιλ.....V.pulverulentum
68α.	Τρίχωμα μόνιμο. Ποδίσκοι 6-11 χιλ....V.lychnitis

 

 

Atlas of the Aegean Flora

 

1.	Πυκνά διακλαδισμένος θαμνίσκος σχηματίζοντας ημισφαιρικά προσκεφάλια έως 100 εκ. πλάτους…..V.spinosum
1α.	Πόες, περιστασιακά ξυλώδεις στην βάση, ποτέ με αγκάθια.....	2
2.	Κάθε βράκτιο με ένα απλό άνθος στην μασχάλη, μίσχοι συχνά μακρείς. Γόνιμοι στήμονες 4 ή περιστασιακά 5.....Ομάδα Α
2α.	Τουλάχιστον τα κατώτερα βράκτια με ομάδα επιφυώς ή με βραχύ ποδίσκο ανθέων σε κάθε μασχάλη. Γόνιμοι στήμονες γενικά 5......	3
3.	Ανθήρες των 2 κατώτερων στημόνων σε όλο τους το μήκος σε επαφή με το νήμα ή κεκλιμένοι, οι ανώτεροι 3 νεφροειδείς.....Ομάδα Β
3α.	Ανθήρες όλοι νεφροειδείς......	4
4.	Τα φύλλα του ρόδακα των φύλλων στην βάση ευκρινώς διηρημένα ή με λοβούς.....Ομάδα Γ
4α.	Τα φύλλα του ρόδακα των φύλλων χωρίς λοβούς αλλά μερικές φορές με κυματοειδή χείλη.....	5
5.	Φύλλα με πυκνό παραμένων λευκο-φαιό ή περιστασιακά κίτρινο χνούδι και από τις 2 πλευρές.....Ομαδα Δ
5α.	Ώριμα φύλλα αραιά χνοώδη έως σχεδόν λεία, πράσινα, τουλάχιστον από επάνω...
Ομάδα Α
1.	Ετήσια. Φύλλα βλαστού 1-2 φορές πτεροσχιδή (σχεδόν έως το κεντρικό νεύρο) σε γραμμοειδώς επιμήκεις λοβούς.....V.orientale
1α.	Διετή ή πολυετή. Φύλλα βλαστού λιγότερο διηρημένα ή ακέραια.....	2
2.	Όλοι οι στήμονες με νεφροειδείς ανθήρες.....V.limnense
2α.	Οι 2 κατώτεροι στήμονες τουλάχιστον εν μέρει σε επαφή με το νήμα....	3
3.	Γόνιμοι στήμονες 5......V.blattaria
3α.	Γόνιμοι στήμονες 4, ο 5ος στήμονας μερικές φορές μετατρέπεται σε στημονώδες.....	4
4.	Φύλλα ρόδακα της βάσεως φαιοχνοώδη τουλάχιστον από κάτω. Το ξυλώδες κάτω τμήμα του βλαστού σε ασβεστολιθικά πετρώματα.....V.arcturus
4α.	Φύλλα ρόδακα βάσεως αραιά χνοώδη και πράσινα και από τις 2 πλευρές. Σε ποικίλλα περιβάλλοντα.....	5
5.	Φύλλα βάσεως πλάτους τουλάχιστον 5 εκ. φύλλα βλαστού αντίθετα.....V.levanticum
5α.	Φύλλα βάσεως πλάτους μικρότερου των 5 εκ. Φύλλα  βλαστού κατ’εναλλαγήν.....	6
6.	Φυτά ολόκληρα αδενωδώς χνοώδη. Μίσχοι 5-15 χιλ.....V.rupestre
6α.	Φυτά με βραχείες αδενώδεις τρίχες μόνον στο ανώτερο μέρος. Μίσχοι 15-25 χιλ.....	7
7.	Κατώτερο μέρος του φυτού με πολύ βραχείες μη αδενώδεις τρίχες. Βράκτια ωοειδώς λογχοειδή, ± ακέραια.....V.boissieri
7α.	Κατώτερο μέρος του βλαστού συνήθως με μεγάλες μη αδενώδεις τρίχες. Βράκτια μάλλον μεγάλα, τριγωνικώς ωοειδή, βαθειά οδοντωτά.....V.daezeri
Ομάδα Β
1.	Άξονας της ταξιανθίας ευκρινώς αδενωδώς χνοώδης.....	2
1α.	Άξονας της ταξιανθίας μη αδενώδης, ή μερικές φορές με βραχείες αδενώδεις τρίχες στο κατώτερο μέρος σχηματίζοντας μη αδενώδες τρίχωμα.....	3
2.	Ανώτερα φύλλα βλαστού δελτοειδή-καρδιοειδή.....V.aphendulum
2α.	Ανώτερα φύλλα βλαστού λογχοειδή έως ωοειδώς επιμήκη, όχι καρδιοειδή.....V.epixanthinum
3.	Φύλλα βλαστού εν μέρει σε επαφή με τον βλαστό	4
3α.	Φύλλα βλαστού καθόλου ή ελάχιστα σε επαφή με τον βλαστό....	5
4.	Τα φύλλα σχηματίζουν πτερύγια πάνω στον βλαστό. το τρίχωμα του βλαστού σκληρό......V.macrurum
4α.	Τα φύλλα δεν σχηματίζουν πτερύγια πάνω στον βλαστό. τρίχωμα του βλαστού μαλακό......V.densiflorum
5.	Τρίχες νήματος των στημόνων βιολετί....	6
5α.	Τρίχες νήματος των στημόνων λευκωπό.....	7
6.	Ταξιανθία λευκοχνώδης. Στεφάνη διαμέτρου 25-35 χιλ.....V.euboicum
6α.	Ταξιανθία με εριώδεις τούφες και ± λείος. Στεφάνη διαμέτρου 15-30 χιλ.....V.lydium
7.	Κατώτερα νήματα λεία.....V.phlomoides
7α.	Κατώτερα νήματα εριώδη τουλάχιστον εν μέρει.....	8
8.	Φύλλα βάσεως με στενό μίσχο 4-7 εκ. ταξιανθία συνήθως απλή, χωρίς διακλαδώσεις. Στεφάνη διαμέτρου 20-25 χιλ.....V.guicciardii
8α.	Φύλλα βάσεως με ευκρινή πτερυγιοφόρο μίσχο. Ταξιανθία διακλαδισμένη. Στεφάνη διαμέτρου 25-40 χιλ.....V.samniticum
Ομάδα Γ
1.	Φύλλα 1-2 φορές διηρημένα σχεδόν μέχρι το μεσαίο νεύρο. Κατακείμενα φυτά των παραθαλασσίων περιοχών.....V.pinnatifidum
1α.	Φύλλα λιγότερο διηρημένα. Συνήθως όρθια φυτά διαφορετικών περιοχών.....	2
2.	Άξονας ταξιανθίας λείος.....	3
2α.	Άξονας ταξιανθίας ± τριχωτός....	4
3.	Φύλλα βάσεως πτεροειδή έως πτεροσχιδή. Στεφάνη διαμέτρου 20-25 χιλ κάψα επιμήκης ελλειψοειδής.....V.aschersonii
3α.	Φύλλα βάσεως βαθειά κολπωτά έως ασθενώς λοβώδη. Στεφάνη διαμέτρου 12-18 χιλ. Κάψα βραχέως κυλινδρική, ακρότομη.....V.cylindrocarpum
4.	Τρίχωμα νημάτων στημόνων βιολετί......V.sinuatum
4α.	Τρίχωμα νημάτων στημόνων λευκωπό.....	5
5.	Μεγαλύτεροι μίσχοι 3-10 χιλ. Στεφάνη  διαμέτρου 15-22 χιλ. φύλλα ± λεία από πάνω.....V.banaticum
5α.	Μεγαλύτεροι μίσχοι έως 3 χιλ. Στεφάνη διαμέτρου 20-40 χιλ. Φύλλα ± χνοώδη προς τα πάνω με παραμένων χνούδι.....	6
6.	Με αρκετούς ανιόντες, ± απλούς βλαστούς που φέρουν ομάδες ανθέων. Κάλυκας 6-12 χιλ....V.undulatum
6α.	Βλαστός όρθιος, μέτρια διακλαδισμένος, ταξιανθία ένας στενός σύνθετος βότρυς. Κάλυκας 4-6 χιλ......V.antinori
Ομάδα Δ
1.	Το σημείο ένωσης των 2 κατώτερων ανθήρων λείο, τα νήματά τους ως επί το πλείστον λεία κοντά στην κορυφή.....	2
1α.	Το σημείο ένωσης όλων των ανθήρων πυκνά χνοώδες εσωτερικά. Όλα τα νήματα εριώδη μέχρι τους ανθήρες.....	3
2.	Τα φύλλα της βάσεως κυματοειδή, ± λοβώδες, τα φύλλα του βλαστού εν μέρει σε επαφή με το βλαστό.....V.antinori
2α.	Τα φύλλα της βάσεως ακέραια ή σχεδόν ακέραια, όχι κυματοειδή, φύλλα βλαστού όχι όπως πιο πάνω.....V.propontideum
3.	Οι μεγαλύτεροι μίσχοι ίσοι ή μεγαλύτεροι του κάλυκα.....	4
3α.	Οι μεγαλύτεροι μίσχοι όχι μεγαλύτεροι από το ½ του κάλυκα.....	6
4.	Ανώτερα φύλλα του βλαστού εν μέρει σε επαφή με τον βλαστό.....	5
4α.	Ανώτερα φύλλα του βλαστού όχι όπως πιο πάνω.....	6
5.	Ολόκληρα τα φυτά λευκώς χνοώδη. Άνθη σε ομάδες των 3-7.....V.adeliae
5α.	Ολόκληρα τα φυτά με κίτρινο χνούδι. Άνθη σε ομάδες των 2-4.....V.ikaricum
6.	Κάλυκας ημισφαιρικός, λοβοί λίγο μεγαλύτεροι του σωλήνα.....V.lasianthum
6α.	Κάλυκας κωδωνοειδής, λοβοί βραχύτεροι ή ίσοι του σωλήνα.....	7
7.	Φυτά με λευκό χνούδι προς τα κάτω, εριώδες και ± λεία προς τα πάνω. Τρίχες νημάτων βιολετί.....V.mallophorum
7α.	Ολόκληρα τα φυτά με πολύ βραχύ, κιτρινωπό τρίχωμα (που εμφανίζεται σαν πούδρα στον βλαστό και τα φύλλα). Νήματα στημόνων με λευκωπό τρίχωμα......V.mikales
8.	Φύλλα βλαστού εν μέρει σε επαφή με τον βλαστό......	9
8α.	Φύλλα βλαστού όχι όπως πιο πάνω.....	11
9.	Φύλλα κολπωτώς κυματοειδή.....V.undulatum
9α.	Φύλλα όχι κολπωτώς κυματοειδή.....	10
10.	Τρίχωμα φυτού εριώδες. Ψηλά διετή με πολυδιακλαδισμένη ταξιανθία.....V.mucronatum
10α.	Τρίχωμα πυκνό, παραμένων. Ισχυρά πολυετή με αραιά διακλαδισμένη ταξιανθία.....V.pycnostachyum
11.	Νήματα στημόνων πλαταίνουν και ενώνονται στο κάτω μέρος. Σωλήνας στεφάνης 2-3,5 χιλ, ωοειδώς ασκοειδής.....V.glomeratum
11α.	Νήματα όχι ενωμένα στο κάτω μέρος. Σωλήνας στεφάνης κυλινδρική ή πλατύτεροι προς τα πάνω, συχνά πολύ βραχεία.....	12
12.	Φύλλα βάσεως κυματοειδή.....V.vaccilans
12α.	Φύλλα βάσεως όχι κυματοειδή.....	13
13.	Κάλυκας διηρημένος έως τα 2/3 ή σχεδόν έως την βάση.....V.splendidum
13α.	Κάλυκας διηρημένος έως το ½....	14
14.	Διετές. Κάλυκας 5-8 χιλ. κάψα 5-7 χιλ. ευρέως ωοειδής.....V.symes
14α.	Πολυετές. Κάλυκας 4-6 χιλ. κάψα 3,5-4,5 χιλ., επιμήκως ελλειψοειδής.....V.syriacum
Ομάδα Γ
1.	Φύλλα βάσεως αβαθώς και αμβλέως οδοντωτά και μερικές φορές με λοβούς.....V.banaticum
1α.	Φύλλα βάσεως χωρίς λοβούς.....	2
2.	Ταξιανθία, βράκτια και κάλυκας αδενωδώς χνοώδης, κολλώδης.....V.gloeotrichum
2α.	Ταξιανθία, βράκτια και κάλυκας όχι αδενωδώς χνοώδης.....	3
3.	Έλασμα των φύλλων της βάσεως και τα κατώτερα τα φύλλα του βλαστού καρδιοειδή, ακρότομα ή κυκλικά στην βάση.....	4
3α.	Έλασμα των φύλλων της βάσεως και τα κατώτερα φύλλα του βλαστού σταδιακά στενούμενα σε μίσχο.....	5
4.	Φύλλα αβαθώς οδοντωτά ή σχεδόν ακέραια. Βλαστός ± λευκώς χνοώδες.....V.delphicum
4α.	Φύλλα βαθειά και ακανόνιστα οδοντωτά ή με αβαθείς λοβούς. Βλαστός ± σχεδόν λείος.....V.banaticum
5.	Κάλυκας 4-5 χιλ στεφάνη διαμέτρου 25-30 χιλ. κάψα επιμήκως ελλειψοειδής.....V.haussknechtii
5α.	Κάλυκας 2-3,5 χιλ. στεφάνη διαμέτρου 16-25 χιλ. κάψα ελλειψοειδώς σφαιρική.....V.pulverulentum

 

Veronica

Ετήσιες πόες, μερικές φορές με κατακείμενο, ξυλώδη βλαστό. Φύλλα αντίθετα τα κατώτερα, τα των ανθοφόρων βλαστών κατ’εναλλαγήν. Άνθη σε επάκριους ή μασχαλιαίους βότρεις, ή μονήρη στις μασχάλες των φύλλων. Κάλυκας βαθειά διμερής σε 4(5) συχνά άνισα τμήματα. Στεφάνη τροχοειδής έως κωδωνοειδής, με 4 κάπως άνισους λοβούς. Στήμονες 2, προεξέχοντες. Καρπός κάψα, τοιχοραγής και μερικές φορές επίσης φραγμοραγής. Σπέρματα συνήθως πολυάριθμα.

1.	Άνθη σε μασχαλιαίους βότρεις (οι οποίοι αν είναι απλοί και κοντά στην κορυφή, μπορεί μα φαίνονται επάκριοι…..			2
1α.	Άνθη σε επάκριους βότρεις (μερικές φορές σε μασχαλιαίους, κάτω από την κορυφή) ή μονήρη στις μασχάλες των φύλλων…..			20
2.	Κάψα φραγμοραγής και τοιχοραγής που ανοίγει με 4 βαλβίδες, φυτά υγρών περιοχών, συνήθως λεία…..			3
2α.	Κάψα τοιχοραγής μόνον, φυτά σπάνια υγρών περιοχών και συνήθως τριχωτά....			8
3.	Ανθοφόρος βλαστός κατακείμενος ή ανιών, φύλλα όλα με μίσχο…..			4
3α.	Ανθοφόρος βλαστός ± όρθιος, τουλάχιστον τα ανώτερα φύλλα επιφυή…..			5
4.	Φύλλα παχιά, κάψα μόλις πιεσμένη…..V.beccabunga
4α.	Φύλλα λεπτά, κάψα πολύ πιεσμένη στο άνω ½…..V.scardica
5.	Κάψα ελλειπτική, φυτά ετήσια…..V.anagalloides
5α.	Κάψα ωοειδής ή κυκλική, φυτά συχνά πολυετή…..			6
6.	Ανώτερα φύλλα ωοειδώς ρομβοειδή, σχεδόν επιφυή ή με μικρό μίσχο…..V.scardica
6α.	Ανώτερα φύλλα ωοειδώς λογχοειδή έως γραμμοειδή, επιφυή…..			7
7.	Μίσχοι ανθέων απλωτοί, κάψα συνήθως πλατύτερη του μήκους…..V.catenata
7α.	Μίσχοι ανθέων ± όρθιοι, τουλάχιστον στο πάνω μισό, κάψα όχι πλατύτερη του μήκους της…..V.anagallis-aquatica
8.	Φύλλα 1-2ίς πτεροσχιδή με γραμμοειδή τμήματα…..austriaca group
	a.	μίσχοι 2-5 χιλ. κάλυκας (3-)4-6(-8) χιλ. λείος ή τριχωτός, στεφάνη (8-) 10-13(-17) χιλ. διαμέτρου, λαμπρά κυανή…..V.austriaca ssp.janquinii
	aa.	μίσχοι 1-3 χιλ. κάλυκας 2-4 χιλ. λείος, στεφάνη 6-11(-14) χιλ. διαμέτρου…..V.prostrata
8α.	Φύλλα ακέραια έως πτεροειδή…..			9
9.	Βότρεις έως 2 εκ. στην καρποφορία, με 2-6(8) άνθη, συχνά κορυμβώδεις ή κεφαλιόμορφοι στην άνθηση…..			10
9α.	Βότρεις άνω των 2 εκ. στην καρποφορία, συνήθως με περισσότερα από 6 άνθη, σπάνια κορυμβώδεις ή κεφαλιόμορφοι…..			12
10.	Βότρεις κεφαλιόμορφοι, με ποδίσκους έως 3 χιλ., βλαστός στη βάση ξυλώδης, κάψα τουλάχιστον πλάτους ίσο με το μήκος της…..			11
10α.	Βότρεις κορυμβοειδείς, με ποδίσκο τουλάχιστον 5 χιλ., βλαστός ποώδης, κάψα μακρύτερη του πλάτους της…..V.aphylla
11.	Φύλλα και κάψα χνοώδεις…..V.thymifolia
11α.	Φύλλα και κάψα λεία…..V.thessalica
12.	Μίσχοι φύλλων 7-15 χιλ., κάψα 8 χιλ. πλάτους…..V.montana
12α.	Μίσχοι φύλλων έως 7 χιλ., κάψα έως 6 χιλ. πλάτους…..			13
13.	Βότρεις συνήθως μεγαλύτεροι από τον φυλλώδη βλαστό, συνήθως με τα κατώτερα βράκτια λοβώδη ή με λίγα φύλλα κάτω από τα άνθη…..V.pectinata
13α.	Βότρεις συνήθως μικρότεροι από τον φυλλώδη βλαστό με ακέραιαβράκτια και χωρίς φύλλα κάτω από τα άνθη…..			14
14.	Κάλυκας τουλάχιστον 4 χιλ…..			15
14α.	Κάλυκας μικρότερος των 4 χιλ…..			16
15.	Κάψα ευκρινώς πλατύτερη από το μήκος της…..V.chamaedrys
15α.	Κάψα μακρύτερη του πλάτους της, ή περίπου ίσου πλάτους και μήκους…..austriaca group
16.	Ποδίσκος τουλάχιστον 6 χιλ. στην καρποφορία…..			17
16α.	Ποδίσκος μικρότερος των 6 χιλ στην καρποφορία…..			18
17.	Φύλλα γραμμοειδώς επιμήκη, ± ακέραια, βότρεις κατ’εναλλαγήν…..V.scutellata
17α.	Φύλλα τριγωνικώς ωοειδή, ακανόνιστα και βαθειά οδοντωτά, βότρεις αντίθετοι…..V.urticifolia
18.	Φύλλα χνοωδώς τριχωτά…..			19
18α.	Φύλλα λεία ή αραιά βλεφαριδωτά…..V.turrilliana
19.	Φύλλα με ευκρινή μίσχο, τμήματα κάλυκα 4, σχεδόν ίσα…..V.officinalis
19α.	Φύλλα επιφυή ή σχεδόν επιφυή, τμήματα κάλυκα συνήθως 5, εμφανώς άνισα…..austriaca group
20.	Φυτά ετήσια…..			21
20α.	Φυτά πολυετή…..			34
21.	Άνθη μονήρη στις μασχάλες των φύλλων, βλαστός ± κατακείμενος…..			22
21α.	Άνθη σε βότρεις, βλαστός συνήθως ± όρθιος…..			26
22.	Φύλλα με 3-6 λοβούς…..			23
22α.	Φύλλα οδοντωτά με αμβλείς ή οξείς οδόντες…..			24
23.	Τμήματα κάλυκα τριγωνικώς ωοειδή, ± καρδιοειδή στην βάση, σχεδόν οξέα, στεφάνη κυανή…..V.hederifolia
23α.	Τμήματα κάλυκα ευρέως ελλειψοειδή έως υποκυκλικά, όχι καρδιοειδή στην βάση. Στεφάνη λευκή ή κρεμ.....
	a.		Με πολλές διακλαδώσεις που σχηματίζουν προσκεφάλιο. Φύλλα λίγο σαρκώδη. Στεφάνη διαμέτρου 10-14 χιλ.....V.stamatiadae
	aa.		Αραιά διακλαδισμένο. Φύλλα λεπτά. Στεφάνη διαμέτρου 6-10 χιλ.....Φύλλα οδοντωτά στην περιφέρεια τουλάχιστον στο ¼ του φύλλου, τρίχωμα φύλλων αδενώδες στο μεγαλύτερο μέρος, μίσχος ανθέων μικρότερος των 2 χιλ....V.trichadena	b
	b.		Έλασμα φύλλων με αβαθείς λοβούς ή τραχέως οδοντωτό. Κάψα με μακρές και σκληρές, αδενώδεις και μη αδενώδεις τρίχες περ. 2 χιλ......V.cymbalaria -φυτά παρόμοια, αλλά με μικρότερο καρπό και άνθη (2-6 χιλ. διαμέτρου), βραχύτερο στύλο και σχεδόν λεία κάψα εχουν περιγραφεί ως V.panormitana
	bb.		Έλασμα φύλλων σχεδόν ακέραιο ή ασθενώς οδοντωτό. Κάψα με αδενώδεις και μη αδενώδεις τρίχες μικρότερες του 1 χιλ.....V.trihadena
24.	Κάψα με τρόπιδα, με αποκλίνοντες λοβούς…..V.persica
24α.	Κάψα χωρίς τρόπιδα ή μόλις τροπιδώδης, με σχεδόν παράλληλους ή λίγο απόκλίνοντες λοβούς…..			25
25.	Κάψα με αραιές, μεγάλες αδενώδεις τρίχες μόνον, στεφάνη συνήθως λευκή…..V.agrestis
25α.	Κάψα με μεγάλες αδενώδεις τρίχες και μικρότερες μη αδενώδεις, στεφάνη κυανή…..V.polita
26.	Σπέρματα ± κυπελλοειδή, με κοίλο και κυρτό μέρος…..			27
26α.	Σπέρματα λίγο κυρτά στην μία πλευρά και επίπεδα ή λίγο κοίλα στην άλλη…..			29
27.	Καρποφόρος ποδίσκος τουλάχιστον 4ις μεγαλύτερος του κάλυκα…..V.glauca
27α.	Καρποφόρος ποδίσκος μικρότερος του 4-πλασίου μήκος του κάλυκα…..			28
28.	Κατώτερα βράκτια και ανώτερα φύλλα βλαστού ± ακτινωτώς λοβώδη…..V.triphyllos
28α.	Βράκτια και φύλλα βαθειά οδοντωτά με αμβλείς και οξείς οδόντες, αλλά όχι λοβώδη…..V.praecox
29.	Βράκτια μη προεξέχοντα των μίσχων…..V.acinifolia
29α.	Βράκτια προεξέχοντα των μίσχων…..			30
30.	Λεία.....V.peregrina
30α.	Χνοώδη.....			31
31.	Στεφάνη λευκή (μερικές φορές με κυανές φλέβες…..V.grisebachii
31α.	Στεφάνη κυανή…..			32
32.	Ανώτερα φύλλα βλαστού όχι πτεροειδή…..V.arvensis      - με πυκνό αδενώδες τρίχωμα, με μεγάλους μίσχους…..V.sartoriana
32α.	Ανώτερα φύλλα βλαστού πτεροειδή…..			33
33.	Στύλος 0,5 χιλ…..V.verna
33α.	Στύλος 1,5 χιλ…..V.dillenii
34.	Σωλήνας στεφάνης μεγαλύτερος του πλάτους του, βότρεις μακρείς και πυκνοί…..V.spicata
	a.	Κάλυκας λείος εκτός από ομάδες τριχών στα χείλη.....ssp.barrelieri
	aa.	Κάλυκας ± τριχωτός, συνήθως αδενώδης.....ssp.spicata
34α.	Σωλήνας στεφάνης πολύ πλατύτερος του μήκους του, βότρεις συνήθως βραχείς και σχετικά χαλαροί…..			35
35	Φύλλα βάσεως μεγαλύτερα από του βλαστού, σχηματίζοντας έναν ± ευκρινή ρόδακα.....V.bellidiodes
35α.	Φύλλα βάσεως όχι μεγαλύτερα από του βλαστού και δεν σχηματίζουν ρόδακα			36
36.	Βλαστός κατακείμενος ή κατακείμενος-ανιών, φύλλα συνήθως όχι μεγαλύτερα των 8 χιλ. (σπάνια έως 15 χιλ…..			37
36α.	Βλαστός ανιών ή όρθιος, μεγαλύτερα φύλλα άνω των 8 χιλ…..			38
37.	Φύλλα εμφανώς αμβλέως ή οξέως οδοντωτά…..V.erinoides
37α.	Φύλλα ± ακέραια…..V.serpyllifolia
38.	Κάψα πλατύτερη από το μήκος της, μη προεξέχουσα του κάλυκα…..V.serpyllifolia
38α.	Κάψα συνήθως μακρύτερη του πλάτους της, προεξέχουσα του κάλυκα…..V.urticifolia