DIPSACACEAE

 

DIPSACACEAE

Ετήσιες ή πολυετείς πόες. Φύλλα αντίθετα ή σε σπονδύλους, χωρίς μίσχο. Φύλλα αντίθετα, ή μερικές φορές σε σπονδύλους, ακέραια ή οδοντωτά, πτεροειδή ή πτεροσχιδή. Άνθη από  συμπαγή κύματα, υποβασταζόμενα από περιβληματικά βράκτια, συχνά με τα περιφερειακά άνθη ακτινόμορφα, σπάνια σε στάχυ ή σπονδύλους. Ανθίδια ερμαφρόδιτα ή θηλυκά, συνήθως ζυγόμορφα, το καθένα με επικαλύκιο από ενωμένα βρακτίδια, τα οποία μπορεί να υπερβαίνουν την στεφάνη των ανθιδίων, συχνά υποβασταζόμενα από υπάνθια λέπια. Κάλυκας μικρός, ημισφαιρικός ή με 4-5 οδόντες ή πολυάριθμους οδόντες ή σμήριγγες. Στεφάνη συμπέταλη, λοβοί στεφάνης 5(-4), σχεδόν ίσοι, ή στεφάνη δίχειλη. Στήμονες 4, σπάνια 2 ή 3, επιπετάλιοι, σε εναλλαγή με τους λοβούς της στεφάνης. Στύλος λεπτοφυής, στίγμα ακέραιο ή δίλοβο. Ωοθήκη υποφυής, στίγμα απλό ή δίλοβο. Καρπός αχαίνιο, έγκλειστο στο περίβλημα και στεφανούμενο από τον παραμένοντα κάλυκα.

 

1.	Άνθη σε στάχεις ή σπονδύλους…..Morina persica
1α.	Άνθη σε 1 ή περισσότερα κεφάλια…..		2
2.	Βλαστός με αγκαθωτές προεξοχές…..Dipsacus
2α.	Βλαστός χωρίς αγκαθωτές προεξοχές…..		3
3.	Βράκτια περιβλήματος ενωμένα στο κατώτερο μισό, κάλυκα προεξοχές υπάρχουν μόνον στα κεντρικά ναθίδια του κεφαλίου.....Pycnocomon rutifolium
3α.	Βράκτια περιβλήματος ελεύθερα, προεξοχές υπάρχουν ή απουσιάζουν σε όλα τα ανθίδια.....		4
4.	Σμήριγγες κάλυκα πτεροειδείς…..
	a.	Το καρποφόρο υπάνθιο το διατρέχουν μακρές αυλακώσεις.....Pterocephalus
	aa.	Το καρποφόρο υπάνθιο με 8 κοιλότητες στο ανώτερο μισό με αυλακώδεις στο κατώτερο.....Tremastelma palaestinium
4α.	Σμήριγγες κάλυκα απουσιάζουν ή, αν υπάρχουν, όχι πτεροειδείς…..		5
5.	Σμήριγγες κάλυκα ή οδόντες (6-)8-16((-24), υπάνθιο τριχωτό, χωρίς λέπια…..Knautia
5α.	Σμήριγγες κάλυκα ή οδόντες 4-5 ή απουσιάζουν, υπάνθιο χωρίς τρίχες αλλά με λέπια…..		6
6.	Στεφάνη 5-λοβη, περιφερειακά άνθη ακτινόμορφα…..
	a.	Σωλήνας επικαλυκίου με κατά μήκος αυλακώσεις, αλλά χωρίς κοιλότητες…..Scabiosa
	aa.	Σωλήνας επικαλυκίου με 8 κοιλότητες…..Lomelosia
6α.	Στεφάνη 4-λοβη, περιφερειακά και κεντρικά ανθίδια σχεδόν όμοια…..		7
7.	Περιβληματικά βράκτια σε περισσότερες από 3 σειρές…..Cephalaria
7α.	Περιβληματικά βράκτια σε 1-3 σειρές…..Succisa pratensis

                                        

Cephalaria

Ετήσιες έως πολυετείς πόες, σπάνια θάμνοι. Βλαστοί 20-80 εκ. λεπτοί, τραχείς, γραμμωτοί. Φύλλα αντίθετα, απλά ή σύνθετα με τμήματα γραμμοειδή-λογχοειδή και το επάκριο φυλλάριο μεγαλύτερο ή λυροειδή-πτεροσχιδή με γραμμοειδή τμήματα. Ταξιανθία από σφαιρικά ή ωοειδή κεφάλια 1-3 εκ. διαμέτρου, με δερματώδες, 4- ή 8-γωνικό, με 8 νευρώσεις, συνήθως με 4 ή περισσότερες σμήριγγες, περίβλημα, μικρότερα των ανθιδίων, υπάνθιος δίσκος με λέπια μεμβρανώδη. Κάλυκας ημισφαιρικός. Στεφάνη 8-μερής, κυανή, ιώδης, λευκή ή κίτρινη. Καρπός ξηρός, μονόσπερμος, έγκλειστος στο επικαλύκιο που συχνά φέρει στην κορυφή τον μαρανθέντα κάλυκα

 

1.	Φρύγανα, φύλλα δερματώδη…..C.squamiflora
1α.	Πόες, φύλλα όχι δερματώδη…..	2
2.	Επικαλύκιο δεν σχηματίζει φάρυγγα, με βραχεία μεμβρανώδη στεφάνη.....C.leucantha
2α.	Επικαλύκιο σχηματίζει φάρυγγα, χωρίς μεμβρανώδη στεφάνη, φύλλα πριονωτά, η εξωτερική πλευρά των περιφερειακών ανθιδίων χωρίς στρωτό τρίχωμα.(ενδημικό του όρους Βουχέτσι-Κόνιτσα).....C.fanourii
	Στην παραπάνω ομάδα ανήκουν και τα είδη C.tenuiloba (‘Ολυμπος «ρέμα ξερολάκι) και C.glaberrima, το με πρώτο έχει τα κατώτερα φύλλα λυροειδή  ή απλά ενώ το δεύτερο έχει διηρημένα φύλλα με πλατείς λοβούς.
3.	Επικαλύκιο από μικρούς οδόντες ή ακέραιο…..	3
3α.	Επικαλύκιο από 4 ή 8 εμφανείς σμήριγγες ή οδόντες…..	4
4.	Υπανθίου λέπια 12-15 χιλ., επικαλύκιο με 4 σμήριγγες, 1/4-1/2 του μήκους  του σωλήνα…..C.ambrosioides
4α.	Υπανθίου λέπια 7-12 χιλ., επικαλύκιο με σμήριγγες όχι μεγαλύτερες  από το 1/4 του μήκους του σωλήνα…..	5
5.	Περιβληματικά βράκτια λογχοειδή, βραχέως ή μακρώς οξέα....C.transylvanica
5α.	Περιβληματικά βράκτια ωοειδή, αμβλέα…..C.flava      -με τριχωτά φύλλα και βλαστό, φύλλα λυροειδή με μικρούς γραμμοειδείς λοβούς…..C.flava ssp.setulifera

 

Dipsacus

Ρωμαλέες, διετείς πόες, με γωνιώδη και αυλακωτό βλαστό, με σκληρές τρίχες κατά μήκος των νευρώσεων,  ± διακλαδισμένο προς τα πάνω. Φύλλα βάσεως με μακρύ μίσχο, ακέραια, 3-μερή, ή πτερωτά, συνήθως οδοντωτά ή λοβώδη, τα του βλαστού αντίθετα, συνήθως 3-5-λοβώδη, συχνά ενωμένα. Κεφάλια επάκρια, σφαιρικά ή υποσφαιρικά, ωοειδή ή κυλινδρικά. περιβληματικά βράκτια σε 1 ή 2 σειρές, γραμμοειδή ή λογχοειδή, όρθια ή απλωτά, με επάκριο αγκάθι. Υπανθίου λέπια ± αγκαθωτά στην κορυφή. Κάλυκας ακτινόμορφος, λίγο δισκοειδής, 4-λοβος, λευκώς χνοώδης. Επικαλύκιο ± 4-γωνικό, ενωμένο με την ωοθήκη σε ένα 4-λοβο κύπελλο.  Στεφάνη με μεγάλο σωλήνα, άνισα 4-μερής. Αχαίνια 4-γωνικά.

 

1.	Φύλλα με κατά μήκος αγκάθια στα χείλη και στο μεσαίο νεύρο της κάτω επιφάνειας, ακέραια, οδοντωτά ή κυματιστά, άνθη ροδοϊώδη…..D.fullonum
1α.	Φύλλα με αδρές τρίχες σε όλη την επιφάνεια, τα περισσότερα πτεροσχιδή, άνθη λευκά ίσως και λίγο ροδίζοντα…..D.laciniatus

 

Knautia

Ετήσιες έως πολυετείς πόες. Φύλλα αντίθετα, αδιαίρετα έως πτερωτά. Κεφάλια με μεγάλο ποδίσκο, ημισφαιρικά έως κυλινδρικά, ερμαφρόδιτα ή θηλυκά. Περιβληματικά βράκτια πολυάριθμα, ποώδη, ελεύθερα. Υπάνθιο ημισφαιρικό, τριχωτό, χωρίς λέπια. Επικαλύκιο πιεσμένο, 4-γωνικό, αφανές, ακέραιο έως οδοντωτό στον καρπό. Κάλυκας με (6-)8-16(-24) μικρές επάκριες σμήριγγες ή οδόντες, εύπτωτους. Σωλήνας στεφάνης βραχύς με χείλος άνισα 4-λοβο απλωτό και συχνά μεγαλύτερο στα περιφερειακά άνθη.

 

1.	Ετήσια, με λεπτοφυείς ρίζες…..	2
1α.	Πολυετή ή διετή με μονοποδιακό ή συμποδιακό κύριο βλαστό ή κύρια ρίζα…..	4
2.	Κεφάλια με 20-40 ανθίδια, υπάνθιο δισκοειδές, τα βράκτια με αφανή νεύρα, ποδίσκοι συνήθως μη αδενώδεις…..K.integrifolia
2α.	Κεφάλια με 5-15 ανθίδια, περίβλημα κυαθοειδές έως κυλινδρικό, τα βράκτια με προεξέχοντα νεύρα, ποδίσκοι αδενώδεις…..	3
3.	Υπάνθιο κυαθοειδές, κεφάλια με 10-15 ανθίδια, στεφάνη ιώδης…..K.degenii
3α.	Υπάνθιο κυλινδρικό, κεφάλια με 5-10 ανθίδια, στεφάνη πορφυροερυθρή…..K.orientalis
4.	Φυτά συνήθως με επάκριο, κεντρικό, μόνιμο ρόδακα φύλλων, ανθοφόροι βλαστοί αναπτύσσονται πλευρικά του άξονα του ρόδακα των φύλλων του προηγούμενου έτους, φύλλα πάντοτε αδιαίρετα…..K.drymeia ssp.nympharum
4α.	Φυτά χωρίς επάκριο, κεντρικό μόνιμο ρόδακα φύλλων, μερικές φορές με πλευρικούς ρόδακες φύλλων, ανθοφόροι βλαστοί αναπτύσσονται επάκρια, φύλλα μερικές φορές πτερωτά…..	5
5.	Φύλλα βλαστού όλα αδιαίρετα (σε μερικά τουλάχιστον φυτά της ομάδας), συνήθως πλατύτερα στο ή κάτω του μέσου…..	6
5α.	Φύλλα βλαστού τα ανώτερα λυροειδή ή πτερωτά (σε μερικά τουλάχιστον φυτά της ομάδας), αδιαίρετα φύλλα συνήθως πλατύτερα στο ή άνω του μέσου…..	8
6.	Κατώτεροι κόμποι μεσογονατίων με πολυάριθμες τρίχες άνω του 1 χιλ.,  συχνά επίσης με μικρότερες τρίχες…..K.magnifica
6α.	Κατώτεροι κόμποι μεσογονατίων λείοι, ή (σπάνια) με τρίχες έως 1 χιλ.....	7
7.	Ανώτερα φύλλα βλαστού ευρέως σφηνοειδή έως κυκλικά στη βάση,  Κατώτερα φύλλα βλαστού συνήθως 6-9 φορές μακρύτερα του πλάτους τους, κάλυκας συνήθως με 8 άγανα…..K.longifolia
7α.	Ανώτερα φύλλα βλαστού καρδιοειδή και περίβλαστα στη βάση, κατώτερα φύλλα βλαστού συνήθως 4-6 φορές μακρύτερα του πλάτους τους, κάλυκας συνήθως με 8-12 άγανα…..K.midzorensis
8.	Στεφάνη, τουλάχιστον σε μερικά φυτά κάθε ομάδας, ωχροκίτρινη…..K.ambigua
8α.	Στεφάνη πορφυρή, βιολετί ή ιώδης…..	9
9.	Στεφάνη τουλάχιστον σε μερικά φυτά της ομάδας, σκοτεινώς ερυθρή,  ωχρή ρόδινη ή ωχρή κίτρινη…..	10
9α.	Στεφάνη σε όλα τα φυτά της ομάδας κυανοϊώδης, ιώδης ή πορφυρή…..K.arvensis
10.	Στεφάνη, τουλάχιστον σε μερικά φυτά της ομάδας, σκοτεινώς ερυθρή…..K.macedonica
10α.	Στεφάνη ωχροκίτρινη ή ωχρορόδινη…..K.ambigua

 

Morina persica

Πολυετής φρυγανώδης πόα, 60-120 εκ. ύψους με βλαστό όρθιο, απλό χνουδωτό ή τριχωτό, αδενώδη προς τα πάνω. Φύλλα επιφυή σε 3-4-μερείς σπονδύλους, δερματώδη, λογχοειδή, πτεροσχιδή, με ισχυρά κίτρινα αγκάθια. Άνθη σωληνοειδή, δίχειλα, ιώδη. Σωλήνας μακρύς, στενός, λευκωπός, 3-4 εκ. με στύλο και στήμονες σε πυκνούς απέχοντες σπονδύλους που σχηματίζουν μακρύ διακεκομμένο στάχυ. Βράκτια αγκαθωτά. Λοβοί κάλυκα ισομήκεις. Υποκαλύκιο αγκαθωτό. Στήμονες 2. Τώρα ανήκει στην νέα οικογένεια Morinaceae

 

Pterocephalus

Ετήσιες, πολυετείς πόες ή φρύγανα με τριχωτό συνήθως βλαστό. Φύλλα βάσεως σε ρόδακα, ακέραια, πτεροειδή έως πτεροσχιδή. Κεφάλια ημισφαιρικά, μονήρη, επάκρια, περίβλημα με 2, σπάνια 3 σπονδύλους των 4-6 βρακτίων, τα εξωτερικά ανθίδια μερικές φορές ακτινωτά. Υπάνθιο με λέπια, τρίχες ή απουσιάζει. Επικαλύκιο αυλακωτό, με επάκριες σμήριγγες, μικρούς οδόντες ή βραχεία στεφάνη. Κάλυκας βραχύς, με ποδίσκο, με 5-24 πτεροειδείς τρίχες. Στεφάνη 5-μερής

 

1.	Βλαστός κατακείμενος, φύλλα φαιοπράσινα, ωοειδώς επιμήκη, λοβώδη έως πτερωτά, 1-20 χιλ. χνοώδη, βράκτια περιβλήματος μικρότερα από τα άνθη, κεφάλια περ. 25 χιλ. διαμέτρου..(Α.Αιγαίο).....C.pinardii
	Βλαστός κατακείμενος, φύλλα επιμήκη, πριονωτά-οδοντωτά, λυροειδή ή πτερωτά, 3-15 χιλ., βράκτια περιβλήματος ίσα ή μεγαλύτερα των ανθέων.....P.perennis		a
	a.	Φύλλα ± πυκνώς φαιοχνοώδη, συνήθως αραιώς αδενώδη, νευρώσεις κάτω πλευράς των φύλλων μη εμφανείς…..ssp.perennis
	aa.	Φύλλα πράσινα, χνοώδη, συνήθως πυκνώς αδενώδη, νευρώσεις κάτω πλευράς των φύλλων ευκρινείς…..ssp.bellidifolius
1α.	Βλαστός όρθιος…..		2
2.	Επικαλύκιο με στενή μεμβρανώδη στεφάνη και ένα εσωτερικό κολάρο που υποβαστάζει τον ποδίσκο της ωοθήκης…..P.brevis
2α.	Επικαλύκιο με οδοντωτά χείλη αλλά χωρίς εσωτερικό κολάρο…..P.plumosus

 

Pycnomon rutifolium

Λείο ή χνοώδες πολυετές, βλαστοί έως 1,75 μ., συνήθως διακλαδισμένοι. Φύλλα βάσεως περ. 6,5 εκ., γραμμοειδώς αντιλογχοειδή έως αντωοειδώς σπατουλοειδή, πριονωτώς λοβώδη έως 1-2ίς πτεροσχιδή με ακέραιους έως αραιά πριονωτού ή οδοντωτούς λοβούς, τμήματα 8×3 χιλ., φύλλα βλαστού 1-2ίς πτεροσχιδή, τα ανώτερα γραμμοειδή, βρακτιόμορφα. Κεφάλια 5-20 χιλ διαμέτρου, λοβοί περιβλήματος 2-7 χιλ, τριγωνικώς ωοειδείς, οξύληκτοι. Περίβλημα νε βραχύ χείλος με συνήθως οδοντωτούς λοβούς. Στεφάνη ρόδινη έως κιτρινωπή ή λευκή.

 

Scabiosa και Lomelosia

Ετήσιες έως πολυετείς πόες, σπάνια ξυλώδεις στη βάση. Φύλλα αντίθετα, απλά ή πτερωτά, συχνά σε μη ανθοφόρους ρόδακες, τα του βλαστού περίβλαστα. Κεφάλια με μεγάλο ποδίσκο, βράκτια περιβλήματος ποώδη, φυλλόμορφα, σε 1-3 σειρές. Υπάνθιο ημισφαιρικό έως κυλινδρικό, υπάνθια βράκτια συνήθως γραμμοειδώς λογχοειδή με 1 νεύρωση, με την πίσω πλευρά τροπιδώδη. Σωλήνας επικαλυκίου κυλινδρικός, με 8 νευρώσεις, προεκτεινόμενες προς τα πάνω, μέσα από κυκλοειδή ή χοανοειδή (Scabiosa) ή 8 κοιλότητες (Lomelosia)  μεμβρανώδη στεφάνη με 16-30 φλέβες και οδοντωτά χείλη. Κάλυκας κυπελλοειδής κάτω, το ανώτερο μέρος συνήθως προεκτείνεται σε 5 σμήριγγες. Στεφάνη με 4 ή 5 άνισους λοβούς και μικρό σωλήνα, συνήθως μεγαλύτερο στα περιφερειακά από ότι στα κεντρικά ανθίδια.

 

1.	Σωλήνας επικαλυκίου με κατά μήκος αυλακώσεις, αλλά χωρίς κοιλότητες..sect.Scabiosa…..			2
1α.	Σωλήνας επικαλυκίου με 8 κοιλότητες..sect.Lomelosia….			5
2.	Στεφάνη με 8 αυλακώσεις, νευρώσεις του επικαλύκιου σωλήνα αρχίζουν  να πλαταίνουν και διακλαδίζονται προς τα χείλη.....S.atropurpurea
2α.	Στεφάνη με 20-24 αυλακώσεις, νευρώσεις του επικαλύκιου σωλήνα ομοιόμορφου   πλάτους και δεν διακλαδίζονται προς τα χείλη.....			3
3.	Φυτά ετήσια.....S.tenuis
3α.	Φυτά πολυετή ή διετή.....			4
4.	Στεφάνη πορφυρή ή ερυθρωπή.....columbaria group
	a.		Φύλλα πυκνώς εριώδη.....S.taygetea
	aa.		Φύλλα λεία έως βραχέως χνοώδη.....S.columbaria
4α.	Στεφάνη κίτρινη ή λευκή.....ochroleuca group
	a.	Μη ανθοφόροι ρόδακες φύλλων και κατώτερα φύλλα βλαστού 2-3ίς πτερωτά.....S.triniifolia
	aa.	Μη ανθοφόροι ρόδακες φύλλων και κατώτερα φύλλα βλαστού ακέραια, 1 φορά πτερωτά ή λυροειδή.....		b
	b.	Φύλλα λεία ή πολύ λίγο χνοώδη.....S.balcanica
	bb.	Φύλλα χνοώδη ή εριώδη.....		c
	c.	Φύλλα με βραχύ χνούδι.....S.ochroleuca
	cc.	Φύλλα πυκνά τριχωτά ή εριώδη.....S.webbiana
5.	Φυτά ετήσια.....			6
5α.	Φυτά πολυετή ή διετή.....			7
6.	Στεφάνη μεγαλύτερη των 3,5 χιλ.....S.rotata
	Στεφάνη έως 3,5 χιλ.....
	a.		Στεφάνη των περιφερειακών ανθιδίων λίγο μεγαλύτερη από των κεντρικών.....L.divaricata
	aa.		Στεφάνη των περιφερειακών ανθιδίων εμφανώς μεγαλύτερη από των κεντρικών.....L.hispidula
6α.	Στεφάνη τετραγωνική εξωτερικά, οι φλέβες ευκρινώς προεκτεινόμενες στο χείλος της.....S.divaricata
7.	Κάλυκα σμήριγγες βραχύτερες της στεφάνης.....			8
7α.	Κάλυκα σμήριγγες μακρύτερες της στεφάνης.....			12
8.	Τουλάχιστον μερικά φύλλα 3-9-μερή αντωοειδή έως λογχοειδώς  σπατουλοειδή στην αρχή λεία.....			9
8α.	Φύλλα ακέραια, λογχοειδή έως ελλειπτικώς λογχοειδή, στην αρχή χνοώδη.....			10
9.	Φύλλα βαθειά 3-9-μερή, πυκνώς μεταξώδη.....S.hymettia
9α.	Φύλλα ακέραια ή 3-μερή, χνοώδη.....S.variifolia
10.	Φύλλα με μεγάλες, ευθείες τρίχες.....S.albocincta
10α.	Φύλλα με μεγάλες τρίχες και με μικρές, αγκιστροειδείς τρίχες.....			11
11.	Φύλλα 3,5-5 φορές μακρύτερα του πλάτους τους.....S.cretica
11α.	Φύλλα 1,5-2,5 φορές μακρύτερα του πλάτους τους.....S.minoana
12.	Όλα τα φύλλα ακέραια ή πριονωτώς οδοντωτά.....			13
12α.	Κατώτερα φύλλα 1-2ίς πτεροειδή.....			15
13.	Φύλλα ελλειπτικώς λογχοειδή.....S.epirota
13α.	Φύλλα γραμμοειδώς λογχοειδή.....			14
14.	Στεφάνη κυανή.....S.graminifolia
14α.	Στεφάνη ωχροκίτρινη.....S.rhodopensis
15.	Βλαστός ποώδης, ανώτερα φύλλα ακέραια.....S.argentea
15α.	Βλαστός ξυλώδης στη βάση, ανώτερα φύλλα πτεροειδή.....			16
16.	Σωλήνας περιβλήματος < των 2 χιλ., διάμετρος κεφαλίου 10-15 χιλ.....S.sphaciotica
16α.	Σωλήνας περιβλήματος > των 3 χιλ., διάμετρος κεφαλίου άνω των 20 χιλ.....S.crenata
	a.		Βλαστός άνω των 8 εκ.....ssp.crenata
	aa.		Βλαστός έως 8 εκ.....	B
	b.		Φύλλα ± λεία.....ssp.dallaportae
	bb.		Φύλλα πυκνώς τριχωτά.....ssp.breviscapa

 Succisa pratensis

Λείο έως χνοώδες, με ανιόντα έως όρθιο βλαστός έως 100 εκ. Φύλλα βάσεως 5-30 εκ. στενώς αντωοειδή έως στενώς ελλειπτικά, ακέραια ή σπάνια μόλις οδοντωτά. Τα κεφάλια με τα ερμαφρόδιτα άνθη διαμέτρου έως 3 εκ., επάκρια, τα κεφάλια με  τα θηλυκά άνθη μικρότερα. Στεφάνη 4-7 χιλ., ιώδης έως σκοτεινώς κυανή, σπάνια λευκή ή ροδίζουσα. Καρπός 5 χιλ.

 

Tremastelma palaestinium ( συν.Lomelosia brachiata)

Ετήσιο έως 50 εκ.. Φύλλα βάσεως 3,5-8×1-3 εκ., επιμήκως αντιλογχοειδή, ακέραια έως πτερωτά ή λυροειδή με μεγάλο επάκριο λοβό και 4-6 μικρότερους πλευρικούς λοβούς, φύλλα βλαστού μικρότερα, συχνά πτερωτά, με γραμμοειδείς λοβούς. Κεφάλια με ακτινωτά εξωτερικά άνθη. Περιβληματικά βράκτια 5-8 χιλ., αυλακωτά στο ½ του μήκους τους. Στεφάνη 9-14 χιλ, ιώδης. Περίβλημα 5-8 χιλ και μεμβρανώδη στεφάνη 2-3 χιλ. κάλυκας 8-10 χιλ με 10 σκληρές τρίχες.