GENTIANACEAE

 

GENTIANACEAE

Πόες μονοετείς ή πολυετείς, υδροχαρείς ή της ξηράς. Βλαστοί απουσιάζουν ή όταν υπάρχουν είναι έρποντες ή όρθιοι. Φύλλα αντίθετα (πολύ σπάνια μερικά κατ’ εναλλαγήν ή σε σπονδύλους), ακέραια, χωρίς παράφυλλα, συνήθως επιφυή και συχνά ενωμένα στη βάση. Ταξιανθία με άνθη μονήρη ή σε σύνθετο κύμα, μερικές φορές μειωμένο σε επιφυείς ομάδες, συχνά μονανθείς. Άνθη 4-5(ή 6-8)-12-μερή, ακτινόμορφα. Κάλυκας ± βαθειά δίλοβος, με λοβούς αιχμηρούς, τουλάχιστον στη βάση. Λοβοί στεφάνης συνεστραμμένοι στον οφθαλμό, αναδιπλώσεις μεταξύ των λοβών μπορεί να υπάρχουν. Στήμονες έγκλειστοι στον σωλήνα της στεφάνης ή περιστασιακά στις εγκολπώσεις των λοβών της στεφάνης. Ωοθήκη επιφυής, μονόχωρη. Καρπός κάψα.

 

1.	Φυτά ελώδη ή υδρόβια. Φύλλα κατ’εναλλαγήν 3-μερή ή δισκοειδή.....	2
1α.	Φυτά ξηράς. Φύλλα αντίθετα, απλά, αδιαίρετα.....	3
2.	Φύλλα 3-μερή. Άνθη λευκά.....Menyanthes trifoliata
2α.	Φύλλα δισκοειδή επιπλέοντα. Άνθη χρυσοκίτρινα.....Nymphoides peltata
3.	Άνθη 6-12-μερή.....Blackstonia
3α.	Άνθη 3-5-μερή.....	4
4.	Στύλος λεπτοφυής, ευκρινής, συχνά εύπτωτος.....	5
4α.	Ωοθήκη που στενεύει σε μικρό μόνιμο στύλο ή υπάρχει μόνον στίγμα.....	6
5.	Άνθη συνήθως 5μερή, λοβοί κάλυκα τροπιδώδεις, ανθήρες συστρέφονται σπειροειδώς στην απάνθηση.....Centaurium
5α.	Άνθη συνήθως 4μερή, λοβοί κάλυκα όχι τροπιδώδεις, ανθήρες δεν συστρέφονται σπειροειδώς στην απάνθηση.....Cicendia filiformis
6.	Στεφάνη με προσαρτήματα ανάμεσα στους λοβούς, φάρυγγας και λοβοί όχι    βλεφαριδωτοί.....Gentiana
6α.	Στεφάνη χωρίς προσαρτήματα ανάμεσα στους λοβούς, φάρυγγας ή λοβοί συνήθως βλεφαριδωτοί.....Gentianella

Blackstonia perfoliata 

Ετήσιες πόες. Κάλυκας βαθειά διηρημένος σε 6-12 λοβούς. Στεφάνη τροχοειδής, κίτρινη, σωλήνας βραχύς, λοβοί 6-12. Ανθήρες συνδεόμενοι με την βάση τους στο νήμα, επιμήκεις έως γραμμοειδείς, καθόλου ή μόλις σπειροειδείς μετά την διάνοιξη. Στύλος νηματοειδής, εύπτωτος, στίγμα δίλοβο.

a.	Ανώτερα φύλλα βλαστού καθόλου ή μόλις στενούμενα στην βάση,  λοβοί κάλυκα γραμμοειδείς.....ssp.perfoliata
aa.	Ανώτερα φύλλα βλαστού εμφανώς στενούμενα προς την βάση, λοβοί   κάλυκα γραμμοειδώς λογχοειδείς έως λογχοειδείς....ssp.serotina..(B.acuminata)

Centaurium

Μονοετείς ή διετείς πόες. Βλαστός όρθιος, περιστασιακά 4-γωνικός. Φύλλα αντίθετα. Άνθη σε κορυμβόμορφα διχάζια, κεφάλια ή σταχυόμορφα κύματα. Κάλυκας βαθειά διηρημένος σε (4)5, τροπιδώδεις, γραμμοειδείς, βραχέως οξείς λοβούς. Στεφάνη (4 ή)5-μερής, ροδινο-ερυθρή, σπάνια λευκή ή κίτρινη, χοανοειδής, με λοβούς βραχύτερους του σωλήνα. Στήμονες έγκλειστοι στον φάρυγγα του σωλήνα της στεφάνης, ανθήρες γραμμοειδείς, σπειροειδείς μετά την διάνοιξη. Ωοθήκη με ένα βραχύ, νηματοειδή, μόνιμο στύλο με 2 εύπτωτα στίγματα. Νεκτάρια στη βάση της ωοθήκης απουσιάζουν.

1.	Άνθη κίτρινα, σπάνια λίγο στικτά με ιώδες…..C.maritimum
1α.	Άνθη όχι κίτρινα.....
	a.	Άνθη σε σταχυόμορφο κύμα.....C.spicatum..(συν.Schenkia spicata)
	aa.	Άνθη σε κορυμβόμορφο, κεφαλιόμορφο ή μορφής διχαζίου κύμα....	2
2.	Παράρριζα φύλλα σε ρόδακα, κατώτερα φύλλα μεγαλύτερα των ανώτερων…..C.erythraea
	a.	Βλαστός διακλαδισμένος συνήθως από την βάση ή το μέσον, φύλλα ρόδακα αντιλογχοειδή έως στενώς ελλειψοειδή, ± βραχέως οξέα, άνθη συνήθως με μίσχο, σε χαλαρό κορυμβόμορφο κύμα, λοβοί στεφάνης συνήθως οξείς, κάλυκας συνήθως 2/3-3/4 του μήκους του σωλήνα της στεφάνης, κάψα ευκρινώς προεκτεινόμενη του κάλυκα…..ssp.rhodense
	aa.	Βλαστός διακλαδισμένος συνήθως στο ανώτερο μέρος, φύλλα ρόδακα αντωοειδή ή ελλειψοειδή, συνήθως αμβλέα, άνθη επιφυή ή σχεδόν επιφυή, σε ομάδες, σε ένα ± κορυμβόμορφο κύμα, λοβοί στεφάνης αμβλείς, κάλυκας συνήθως περ. ½ του μήκους του σωλήνα της στεφάνης, κάψα μόλις προεξέχουσα του κάλυκα…..	b
	b.	Λοβοί στεφάνης συνήθως 2,5-5 χιλ., μεσαία φύλλα βλαστού ± γραμμοειδώς επιμήκη, ταξιανθία αρκετά χαλαρή….ssp.rumellicum
	bb.	Λοβοί στεφάνης συνήθως 5-6 χιλ., μεσαία φύλλα βλαστού λογχοειδή, στενώς λογχοειδή ή στενώς ελλειψοειδή, ταξιανθία πυκνή….	c
	c.	Βλαστός, περιθώριο φύλλων, βράκτια και κάλυκας ομαλά…..ssp.erythraea
	cc.	Βλαστός, περιθώριο φύλλων, βράκτια και κάλυκας τραχέα…..ssp.turcicim
2α.	Παράρριζα φύλλα όχι σε ρόδακα, κατώτερα φύλλα μικρότερα των ανώτερων....		3
3.	Βλαστός συνήθως διχοτομικά διακλαδισμένος στο κάτω μέρος με πεπιεσμένα βράκτια, διαστήματα ανάμεσα στα εξογκώματα του βλαστού συνήθως 2-4, άνθη με μεγάλο μίσχο συνήθως σε χαλαρό διχάζιο κύμα…..C. pulchellum
3α.	Βλαστός διακλαδισμένος στο πάνω μέρος με λίγες διακλαδώσεις, διαστήματα      ανάμεσα στα εξογκώματα του βλαστού συνήθως 5-9, άνθη με μικρό μίσχο, συνήθως σε πυκνό διχάζιο κύμα…..C.tenuiflorum
	a.	Φυτά με ασθενή ρόδακα φύλλων, ταξιανθία από 2-90 άνθη, λοβοί στεφάνης βαθειά ρόδινα, ακέραια στην κορυφή…..ssp.tenuiflorum
	aa.	Φυτά χωρίς ρόδακα φύλλων, ταξιανθία από 20-180 άνθη, λοβοί στεφάνης ωχρώς ρόδινοι, οδοντωτοί στην κορυφή…..ssp.acutiflorum

Cicentia  filiformis

Λεπτοφυής ετήσια πόα 3-14(-20) εκ. Βλαστός απλός ή με λίγες διακλαδώσεις. Φύλλα 2-6(-10) χιλ., γραμμοειδή, λίγα, γρήγορα μαραινόμενα. Άνθη 3-6 χιλ., κίτρινα. Κάψα 4-5 χιλ. ωοειδής.

Gentiana

Λείες πόες. Βλαστός ανιών έως όρθιος, αυλακωτός ή γωνιώδης  Φύλλα αντίθετα, σπάνια σε σπόνδυλο, μερικές φορές σε ρόδακα. Ταξιανθία μασχαλιαία ή επάκρια, με 1 άνθος ή σε ολιγανθή κύματα, μερικές φορές σε επάκριες ομάδες. Κάλυκας με (4-)5(-9) οδόντες, εν μέρει ενωμένους με μεμβράνη με το ανώτερο μέρος του σωλήνα. Σωλήνας στεφάνης κωδωνοειδής, υποκωνικός έως κυλινδρικός, με χείλος μερικές φορές τροχοειδές, συνήθως όμως πτυχωτός ανάμεσα στους λοβούς, φάρυγγας γυμνός, λοβοί συνήθως 5, με ένα συνήθως μικρό προσάρτημα στους κόλπους, ανάμεσα σε κάθε ζεύγος. Στήμονες έγκλειστοι στον σωλήνα της στεφάνης. Ωοθήκη στενούμενη σε στύλο, ή στύλος απουσιάζει, στίγματα 2, μόνιμα. Στη βάση της ωοθήκης υπάρχουν νεκτάρια. Καρπός κάψα.

1.	Λοβοί στεφάνης πολύ μεγαλύτεροι του σωλήνα…..G.lutea
	a.	Ανθήρες ελεύθεροι, στίγματα σπειροειδώς περιεστραμμένα μετά την άνθηση…..ssp.lutea
	aa.	Ανθήρες ενωμένοι σε σωλήνα, στίγματα ορθίως απλωτά μετά την άνθηση…..ssp.symphyandra..(G.symphandra)
1α.	Λοβοί στεφάνης όχι μεγαλύτεροι από το 1/2 του μήκους του σωλήνα…..			2
2.	Άνθη πολλά μαζί σε επάκρια κεφάλια και μερικές φορές επίσης σε  μασχαλιαίες ομάδες, φύλλα συνήθως μεγαλύτερα των 10 εκ…..			3
2α.	Άνθη μονήρη ή λίγα όχι πολλά μαζί σε επάκρια κεφάλια, φύλλα  μικρότερα των 10 εκ…..			4
3.	Στεφάνη κυανή, χωρίς κηλίδες άλλου χρώματος…..G.cruciata
	a.		Οδόντες κάλυκα ευρέως τριγωνικοί, συνήθως πολύ βραχύτεροι του σωλήνα.....ssp.cruciata
	aa.		Οδόντες κάλυκα γραμμοειδείς ή γραμμοειδώς λογχοειδείς, ίσοι περίπου με τον σωλήνα.....ssp.phlogifolia
3α.	Στεφάνη κίτρινη, συνήθως με σκοτεινότερου χρώματος κηλίδες…..G.punctata
4.	Κατώτερα φύλλα δεν σχηματίζουν καλώς διαμορφωμένο ρόδακα…..G.asclepiadea			5
4α.	Κατώτερα φύλλα σε ρόδακα, φύλλα βλαστού λίγα…..G.verna

Gentianella

Διετή ή ετήσια. Βλαστός συνήθως ± διακλαδισμένος Φύλλα αντίθετα (ή σε σπονδύλους). Κάλυκας διηρημένος στο 1/2 του μήκους του, λοβοί όχι αιχμηροί μη συνδεόμενοι με εσωτερική μεμβράνη. Στεφάνη κυλινδρική ή υποκωνική με στεφάνη τριχών στον φάρυγγα, λοβοί 4-5, ± πεπιεσμένοι χωρίς μικρό λοβό στους κόλπους τους. Ανθήρες 4-5 συνδεδεμένοι με το νήμα στο κέντρο. Ωοθήκη αδενώδης με κωνικό στύλο ή στύλος απουσιάζει. Στίγματα 2. Νεκτάρια υπάρχουν στη βάση της στεφάνης.

  

1.	Στεφάνη χωρίς  περίγραμμα τριχών στη βάση των λοβών....(συν.Gentianopsis ciliate)….G.ciliata
1α.	Στεφάνη με περίγραμμα τριχών στη βάση των λοβών.....		2
2.	Στεφάνης λοβοί χωρίς έντονα κυματιστή περιφέρεια με μελανό περιθώριο.....G.crispata
2α.	Στεφάνης λοβοί με επίπεδη ή γυριστή, αλλά όχι κυματιστή με πράσινο περιθώριο.....
	a.	Στεφάνη 10-20 χιλ., σωλήνας κάλυκα πολύ βραχύτερος των λοβών.....G.bulgarica
	aa.	Στεφάνη 18-45 χιλ., σωλήνας κάλυκα εμφανώς μεγαλύτερος του σωλήνα, στεφάνη 24-45 χιλ....G.austriaca

Menyanthes trifoliata

Πολυετές, λείο, υδρόβιο με βλαστό επιμήκη, έρποντα, αρθρωτό, με λέπια. Φύλλα κατ' εναλλαγήν, σχεδόν παράρριζα με μεγάλο μίσχο και κολεό, φυλλάρια 3, αντωοειδή, ακέραια. Άνθη λευκορόδινα σε επάκριο βότρυ πάνω σε μακρύ (20-40 εκ) γυμνό ποδίσκο. Κάλυκας με 5 λοβούς βαθείς και λογχοειδείς. Στεφάνη εύπτωτη, χοανοειδής με 5 τριγωνικούς λοβούς, πυκνά τριχωτή εσωτερικά. Στήμονες 5 φυόμενοι από τον σωλήνα της στεφάνης. Στύλος νηματοειδής με δίλοβο στίγμα. Καρπός κάψα. Σπέρματα ωοειδή. Ανήκει στην νέα οικογένεια Menyanthaceae

Nymphoides peltata

Πολυετής υδροχαρής πόα. Βλαστός μακρύς διακλαδισμένος. Φύλλα επιπλέοντα, δισκοειδώς-καρδιοειδή ή νεφροειδή στιλπνά από πάνω και με φυμάτια από κάτω, ακέραια με μίσχο κολεοφόρο, τα κατώτερα κατ'εναλλαγήν, τα ανώτερα αντίθετα. Άνθη κίτρινα σε σκιαδόμορφα επάκρια δέσμη. Κάλυκας 5-λοβος έως 5-σχιδής σε τμήματα λογχοειδή-γραμμοειδή. Στεφάνη εύπτωτη τροχοειδής,  τριχωτή κατά το άνοιγμα με 5 λοβούς αντωοειδείς, βλεφαριδωτούς. Στήμονες 5 σε εναλλαγή με 5 υπόγυνους αδένες. Στύλος νηματοειδής, στίγμα δίλοβο. Καρπός κάψα ακιδόληκτη. Ανήκει στην νέα οικογένεια Menyanthaceae