SOLANACEAE

 

SOLANACEAE

Πόες ή θάμνοι. Βλαστός κάπως τριχωτός, σπάνια αγκαθωτός, τρίχες απλές, διακλαδισμένες ή αστεροειδείς, μερικές φορές αδενώδεις. Φύλλα κατ’εναλλαγήν, μονήρη ή σε ζεύγη, απλά έως πτεροειδή, με μίσχο, χωρίς παράφυλλα. Άνθη ακτινόμορφα ή ζυγόμορφα, ερμαφρόδιτα. Κάλυκας (3-)5(-6)-λοβος ή 6-οδοντωτός. Στεφάνη τροχοειδής έως κωδωνοειδής, χοανοειδής ή σωληνοειδής, 5(6 ή 10)-λοβος, σπάνια σχεδόν ακέραια, λοβοί περιεστραμμένοι στον οφθαλμό. Στήμονες 5(-8), προεκτεινόμενοι του σωλήνα της στεφάνης και εναλλάσσονται με τους λοβούς της, ανθήρες συνήθως με πρόσωπο προς το εσωτερικό και διαμήκη σχισμή. Ωοθήκη επιφυής, με 2(σπάνια περισσότερους) χώρους, στύλος απλός, στίγμα ακέραιο ή δίλοβο. Καρπός κάψα ή ράγα. Τα είδη Cestrum parcqui, Nicandra physalodes και Nicotiana glauca είναι είδη εισαχθέντα ως καλλωπιστικά. 

1.	Ανθήρες συνεστώτες σε κώνο......	2
1α.	Ανθήρες όχι συνεστώτες σε κώνο.....	3
2.	Στεφάνη κωδωνοειδής…..Withania somnifera
2α.	Στεφάνη τροχοειδής.....Solanum
3.	Άνθη σε απλό ή σύνθετο βότρυ…..Hyoscyamus
3α.	Άνθη μονήρη, ή σε ζεύγη ή μικρές ομάδες.....	4
4.	Θάμνοι, συνήθως αγκαθωτοί.....Lycium
4α.	Πόες, συχνά ξυλώδεις στη βάση.....	5
5.	Καρπός κάψα.....	6
5α.	Καρπός ράγα.....	7
6.	Ετήσιο, κάψα αγκαθωτή που ανοίγει με 4 βαλβίδες…..Datura stramonium
6α.	Πολυετές, κάψα δίχωρη που ανοίγει με εγκάρσια σχισμή…..Hyoscyamus
7.	Φυτά με πασσαλώδη σαρκώδη ρίζα, φύλλα σε ρόδακα.....Mandragora
7α.	Φυτά χωρίς την πιο πάνω ρίζα, φύλλα όχι σε πυκνό ρόδακα.....	8
8.	Κάλυκας διογκωμένος μετά την ανθοφορία περικλείοντας την ράγα…..Physalis alkekengi
8α.	Κάλυκας όχι διογκωμένος στην καρποφορία μη περικλείοντας την ράγα…..Atropa bella-donna

Atropa belladonna

Εύρωστη πολυετής πόα,  ύψους 50-150 εκ. αδενωδώς βραχέως χνοώδης ειδικά προς τα πάνω. Φύλλα κατ'εναλλαγήν στο κατώτερο τμήμα του φυτού, αντίθετα προς τα πάνω. Έλασμα φύλλου ωοειδώς ελλειπτικό, οξύ έως αποξυσμένο, μήκους 6-15 εκ. Άνθη μονήρη ή σε ζεύγη σε κατανεύοντες ποδίσκους στις μασχάλες των φύλλων ή στις διχάλες των κλαδίσκων. Κάλυκας ευρέως κωδωνοειδής, διηρημένος μέχρι τα 2/3, μεγεθυνόμενος και απλωτός στον καρπό. Στεφάνη στενώς κωδωνοειδής με βραχείς ορθίως απλωτούς λοβούς, καστανοϊώδης-καστανή εξωτερικά, πράσινη εσωτερικά. Στήμονες έγκλειστοι στην στεφάνη. Καρπός σφαιρική στιλπνή μαύρη ράγα.

Datura stramonium

Μονοετής πόα 40-120 εκ. με βλαστούς ιόχροους, λείους. Μίσχος φύλλων 3-5,5 εκ., έλασμα ευρέως ωοειδές, 8-17×4-14 εκ, ισχυρώς και ανίσως οδοντωτό, νευρώσεις από 3-5 ζεύγη. Άνθη με βραχύ ποδίσκο, λευκά ή ιώδη, χοανοειδή, χείλος 3-5 εκ. διαμέτρου, λοβοί 6-10 εκ., οξύληκτοι. Κάλυκας ωχροπράσινος κατά το 1/2 τουλάχιστον βραχύτερος της στεφάνης, 5-γωνικός, 3-5 εκ. με λοβούς λογχοειδείς, οξύληκτους. Κάψα μεγέθους καρυδιού η οποία ανοίγει με 4 ίσες βαλβίδες και έχει ισχυρά αγκάθια. Τα είδη D.ferox (ιθαγενές της Ασίας) και το D.innoxia (ιθαγενές της Κ.Αμερικής) είναι καλλιεργούμενα και όχι αυτοφυή.

Hyoscyamus

Ετήσιες, διετείς ή πολυετείς πόες, καλυμμένες με απλές αδενώδεις τρίχες, συχνά κολλώδεις. Φύλλα μερικές φορές σε ρόδακα, με βραχύ μίσχο ή επιφυή, έλασμα φύλλου κολπωτό, τραχέως οδοντωτό ή πτερωτώς λοβώδες, σπάνια ακέραιο. Άνθη σε μασχαλιαίο στάχυ ή απλό βότρυ. Κάλυκας κωδωνοειδώς σωληνοειδής, 5-οδοντωτός, 10- ή πολύ- νευρος συναυξανόμε-νος με τον καρπό. Στεφάνη συνήθως ευρέως χοανοειδής, με 5 αμβλείς άνισους λοβούς. Στήμονες συνήθως λίγο προεξέχοντες, εκφυόμενοι από την βάση της στεφάνης. Στίγμα κεφαλιόμορφο. Κάψα έγκλειστη στον κάλυκα, σπέρματα νεφροειδή έως κυκλικά.

1.	Φύλλα όλα έμμισχα, στεφάνη χωρίς φλέβες…..	2
1α.	Φύλλα βλαστού επιφυή ημιπερίβλαστα…..H.niger
2.	Άνθη πρασινόλευκα ή πρασινοκίτρινα, επιφυή…..H.albus
2α.	Άνθη χρυσοκίτρινα με φάρυγγα πορφυροϊώδη βραχύμισχα…..H.aureus

 Lycium

Συνήθως αγκαθωτοί ή χνοώδεις με απλές τρίχες μικροί θάμνοι. Φύλλα κατ’εναλλαγήν ή σε ομάδες, απλά, ακέραια, με μικρό μίσχο, έλασμα μικρό, γραμμοειδώς κυλινδρικό. Άνθη μονήρη ή σε μικρές ομάδες, μασχαλιαία, με μίσχο. Κάλυκας κυπελλοειδής, μετρίως 5-οδοντωτός, ή δίχειλος με 2-3 οδόντες ενωμένους. Στεφάνη χοανοειδής ή υποκυκλινδρική, σωλήνας βραχύς, χείλος συνήθως (4- ή)5-λοβο, μεγεθυνόμενο στον φάρυγγα. Στήμονες έγκλειστοι στον φάρυγγα του σωλήνα της στεφάνης. Στίγμα μόλις δίλοβο. Καρπός ράγα.

 

1.	Φύλλα συνήθως πλατύτερα στο ή κάτω από το μέσον, με πλάτος τουλάχιστον 10 χιλ, λοβοί στεφάνης περίπου ίσοι ή λεφρώς μεγαλύτεροι του σωλήνα.....L.barbarum
1α.	Φύλλα 0,5-10 χιλ. πλάτους, συνήθως πλατύτερα πάνω από το μέσον, λοβοί στεφάνης όχι μεγαλύτεροι από το 1/3 του μήκους του σωλήνα.....	2
2.	Στήμονες έγκλειστοι.....	3
2α.	Στήμονες προεξέχοντες.....L.europaeum
3.	Φύλλα 20-50 χιλ., κάλυκας 2-3 χιλ., στεφάνη 11-13 χιλ.....L.europaeum
3α.	Φύλλα 3-15 χιλ., κάλυκας 1,5-2 χιλ., στεφάνη 13-18 χιλ.....L.schweinfurhii

Mandragora

Πολυετής πόα με ισχυρή, όρθια, συχνά δισχιδή σαρκώδη ρίζα, χωρίς ή με πολύ βραχύ βλαστό. Φύλλα σε πυκνό ρόδακα στη βάση του βλαστού, με κυματοειδή περιφέρεια, απλά. Άνθη μονήρη, στην μασχάλη των φύλλων ή των μεμβρανωδών βρακτίων. Στεφάνη κωδωνοειδής, 5-λοβη, με πτυχές ανάμεσα στους λοβούς. Στήμονες 5, νήματα τριχωτά προς τα κάτω. Στίγμα μόλις προεξέχων. Ωοθήκη με αδενώδη δίσκο στη βάση. Καρπός ράγα.

1.	Στεφάνη πρασινόλευκη με στενούς τριγωνικούς λοβούς.....M.officinarum
1α.	Στεφάνη βιολετί με πλατείς τριγωνικούς λοβούς......M.autumnalis

Physalis alkekengi

Πολυετής πόα με βλαστό όρθιο, 20-60 εκ. πράσινο, χνουδωτό, πολυγωνικό. Φύλλα έμμισχα σε ζεύγη, ωοειδή, οξέα, ακέραια ή αβαθώς έλλοβα, με έντονες νευρώσεις. Άνθη λευκά, μονήρη, κρεμαστά, σε όρθιους μασχαλιαίους ποδίσκους ισομήκεις με το άνθος,  κυρτούς μετά την άνθηση. Ανθοφόρος κάλυκας μικρός, πράσινος, κωδωνοειδής με 5 λογχοειδείς λοβούς, αυξανόμενος στην ωρίμανση όποτε δημιουργεί ωοειδή κύστη που έχει δίκτυο φλεβών χρώματος κιτρινέρυθρου, που περικλείει τον καρπό. Στεφάνη τροχοειδής με έλασμα πτυχωτό και 5 μικρούς λοβούς. Στήμονες 5. Ράγα δίχωρη. Το είδος P.philadelphica και τα συγγενή P.angulata. και P.ixocarpa είναι καλλιεργούμενα και ιθαγενή της Αμερικανικής ηπείρου.

Solanum

Πόες ή θάμνοι, συνήθως τριχωτοί, συχνά με αγκάθια. Φύλλα κατ’εναλλαγήν, απλά έως πτεροειδή. Ταξιανθία στην ή απέναντι από την μασχάλη των φύλλων, σε 1 ή αρκετά ελικοειδή ή μερικές φορές σκιαδόμορφα κύματα, σπάνια άνθη απλά. Κάλυκας 3-μερής, κωδωνοειδής. Στεφάνη τροχοειδής με χείλη συχνά κυρτά. Στήμονες προεξέχοντες με ανθήρες συγκλίνοντες σε κυλινδρική ή ωοειδή ή κωνική στήλη, ανοίγουν με 2 επάκριους πόρους. Στίγμα κεφαλιόμορφο. Καρπός εύχυμη ή ξηρή ράγα.

1.	Φυτά με αστεροειδείς ή διακλαδισμένες τρίχες.....		2
1α.	Φυτά με απλές, μερικές φορές αδενώδεις τρίχες ή τρίχες απουσιάζουν.....		4
2.	Βλαστός και φύλλα με πολλά εμφανή αγκάθια.....		3
2α.	Βλαστός και φύλλα με λίγα, μη εμφανή αγκάθια, ή αγκάθια απουσιάζουν.....εισαχθέν).S.eleagnifolium
3	Στεφάνη κίτρινη, κατώτεροι στήμονες πολύ μεγαλύτεροι των άλλων.....(εισαχθέν).S.rostratum
3α.	Στεφάνη ιώδης, κυανή ή λευκή, στήμονες ίσοι.....S.linneanum
4.	Φυτό κληματώδες, αναρριχώμενο.....S.dulcamara
4α.	Φυτό όχι κληματώδες αναρριχώμενο.....		5
5.	Κύμα με 3-5 άνθη, ποδίσκοι (4-)7-13(-19) χιλ., ράγα συνήθως ερυθρή, πορτοκαλόχρωμη ή κίτρινη.....S.luteum
	a.	Φυτά εριώδη, οι τρίχες συνήθως απλωτές, αδενώδεις, βλαστοί κυκλικοί, με ομαλές νευρώσεις.....ssp.luteum (συν. το S.villosum)
	aa.	Φυτά σχεδόν λεία, οι τρίχες , όταν υπάρχουν, συνήθως στρωτές, μη αδενώδεις, βλαστός γωνιώδης, με οδοντωτές νευρώσεις.....ssp.alatum (θεωρείται ως ξεχωριστό είδος S.alatum)
5α.	Κύμα με (3-)5-10 άνθη, ποδίσκοι (10-)14-30 χιλ., ράγα ιώδης, μελανή ή πράσινη…..S.nigrum
	a.	Φυτά σχεδόν λεία έως χνοώδη, οι τρίχες συνήθως στρωτές, μη αδενώδεις…..ssp.nigrum
	aa.	Φυτά εριώδη, οι τρίχες συνήθως απλωτές, αδενώδεις…..ssp.schultesii (συν. το S.decipiens το οποίο θεωρείται ως ξεχωριστό είδος)

Withania somnifera

Βλαστός 60-120 εκ., όρθιος, διακλαδισμένος, ξυλώδης προς τα κάτω, καλυμμένος με αστεροειδείς τρίχες. Φύλλα  ωοειδή έως αντωοειδή ή επιμήκη, βραχέως οξέα έως αμβλέα, σφηνοειδή στη βάση, σχεδόν λεία από πάνω, αστεροειδώς χνοώδη από κάτω, μίσχος 1-2 εκ. Άνθη σε ομάδες των 4-6, μίσχοι ανθέων απλωτοί. Κάλυκας με πυκνές αστεροειδείς τρίχες και τριγωνικούς οδόντες, καρποφόρος κάλυκας ασκοειδής, 10-νευρος, με βραχείς οδόντες. Στεφάνη κιτρινοπράσινη. Ράγα στιλπνώς ερυθρή.